Zażalenie stosowane jest w przypadku czynności, które dotyczą kwestii procesowych. Z zażalenia mogą skorzystać nie tylko strony i uczestnicy postępowania, ale i inne osoby, np. świadkowie. Skorzystanie z zażalenia możliwe jest tylko w wypadkach określonych przez kodeks postępowania administracyjnego.
Kiedy przysługuje zażalenie?
Zażalenia mogą być od postanowień sądu I instancji do sądu II instancji alb od orzeczeń II instancji do Sądu Najwyższego.
W przypadku pierwszym zażalenie przysługuje, jeśli:
- Sąd zwróci pozew, odmówi odrzucenia pozwu albo przekaże sprawę sądowi równorzędnemu lub niższemu.
- Sąd odmówi zwolnienia z kosztów sądowych lub cofnie takie zwolnienie albo odmówi ustanowienia adwokata lub radcy prawnego.
- Sąd wstrzymał wykonanie prawomocnego orzeczenia aż do czasu rozstrzygnięcia skargi.
- Sąd skazał świadka, biegłego, albo osobę trzecią na grzywnę.
- Sąd zarządził przymusowe sprowadzenie i aresztowanie świadka.
- Sąd odmówił zwolnienia świadka.
- Sąd zawiesił postępowanie.
- Sąd odmówił uzasadnienia orzeczenia.
- Przedmiotem sprawy jest sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa.
Gdy mamy do czynienia z postanowieniami sądu II instancji można złożyć zażalenie do Sądu Najwyższego. W tym przypadku chodzi np. o odrzucenie skargi kasacyjnej i skargi związanej ze stwierdzeniem niezgodności z prawem orzeczenia, które jest prawomocne.
Specyfika zażalenia
Cechą zażalenia jest suspensywność, co znaczy, że zapobiega uprawomocnieniu się orzeczenia do czasu rozpoznania zażalenia. Zażalenie cechuje się też dewolutywnością, co oznacza, że jest ono rozpatrywane przez sąd wyższy w hierarchii. Jeśli jednak sąd, który takie zaskarżone postanowienie wydał, to może je uchylić i rozpocząć rozpatrywanie sprawy na nowo. Wtedy nie będzie potrzebna ingerencja sądu wyższej instancji.
Zażalenie – procedura
Zażalenie wnosi się do sądu I instancji, który przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne. Ocenia zażalenie (np. termin, opłatę, braki itp.), a następnie doręcza zażalenie stronie przeciwnej. Gdy przewidywane jest doręczenie postanowienia tylko jednej stronie oraz w przypadkach wymienionych w pkt. 7 artykułu, sąd ten od razu przesyła akta sądowi II instancji. Strona przeciwna może złożyć odpowiedź na zażalenie. Sąd ten, jak wskazano wyżej, może sam uchylić zaskarżone postanowienie.
Sąd II instancji rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym. Uzasadnia się tu każde postanowienie kończące. Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Zasadą jest tu skład 3 sędziów, ale rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcia takiego zwolnienia, odrzucenia wniosku o zwolnienie oraz nałożenia na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę następuje w składzie jednego sędziego.