25 lat temu, 6 lutego 1989 roku, rozpoczęło się w Warszawie widowisko telewizyjne pod tytułem „Obrady Okrągłego Stołu”. Widowisko było przeznaczone dla tzw. szerokich mas - żeby na własne oczy zobaczyły, jak Umiłowani Przywódcy, starannie wyselekcjonowani przez generała Czesława Kiszczaka gwoli skompletowania z nich tzw. „strony społecznej”, strasznie osaczają komucha, jak osaczony, przyparty do ściany komuch się wije, słowem - żeby tzw. szerokim masom dostarczyć odrobiny satysfakcji i wrażenia politycznego wyzwolenia. Nawiasem mówiąc, komuch rzeczywiście się wił, ale raczej ze śmiechu, bo doskonale wiedział, że w miejscach mniej eksponowanych i w gronie jeszcze bardziej zaufanym, kładzione są właśnie ustrojowe fundamenty III Rzeczypospolitej.

To widowisko telewizyjne było poprzedzone drobiazgowymi przygotowaniami, obejmującymi dwa nurty, które nazwałbym „systemowymi”. Oto po spotkaniu prezydenta Reagana z sowieckim gensekiem Gorbaczowem w Rejkjaviku na Islandii, gdzie obydwaj przywódcy rozmawiali o porządku politycznym w Europie, który miałby zastąpić podlegający postępującej i coraz szybszej erozji porządek jałtański, stało się jasne, że istotnym elementem tego porządku będzie ewakuacja imperium sowieckiego z Europy Środkowej. A nie ulegało dla nikogo wątpliwości, że kiedy Sowieciarze się z Europy środkowej wycofają, to ustrój, jakiego świat nie widział nie przetrwa ani dnia dłużej choćby dlatego, że nikt już nie będzie dawał na to pieniędzy. Zatem środowisko władzy komunistycznej w Polsce, tzw. „nomenklatura”, rozpoczęło przygotowania do zajęcia uprzywilejowanej pozycji społecznej w nowych warunkach ustrojowych, w których nie będzie się już liczyła znajomość Marksa i Engelsa na wyrywki, tylko stan posiadania.

(...)

Drugim nurtem systemowych przygotowań do transformacji ustrojowej była selekcja kadrowa w strukturach „podziemnych”. Wtedy prawie nic o tym nie było wiadomo, podczas gdy dzisiaj - trochę więcej, między innymi dzięki zachowanym w IPN notatkom z rozmów Jacka Kuronia z pułkownikiem SB Janem Lesiakiem. Pułkownik Lesiak otrzymał był od Jacka Kuronia ofertę polityczną - oczywiście nie dla niego, bo on był tylko rodzajem postillon d’amour między Jackiem Kuroniem, a wojskową razwiedką, która w drugiej połowie lat 80-tych była - jeśli oczywiście nie liczyć Sowieciarzy - absolutnym hegemonem na polskiej politycznej scenie. Oferta była następująca: jeśli władza, tzn. razwiedka, dyskretnie pomoże nam w wyeliminowaniu ekstremy z podziemnych struktur, to my udzielimy władzy gwarancji zachowania pozycji społecznej w nowych warunkach ustrojowych i zachowania tego, co sobie teraz kradnie - żeby tam nie wiem co. W 1986 roku była to już oferta poważna, a najlepszym tego dowodem jest to, iż została przyjęta za podstawę umowy „okrągłego stołu”. W tej sytuacji wypada nam rozebrać z uwagą kwestie terminologiczne; kto to byli ci „my”, w których imieniu przemawiał Jacek Kuroń, co to była ta „ekstrema”, którą trzeba było wymiksować, no i dlaczego trzeba było to zrobić.

Otóż nie jest tajemnicą, że Jacek Kuroń był wybitnym przedstawicielem „lewicy laickiej” to znaczy - środowiska dawnych stalinowców, którzy na różnych „etapach” i z różnych w związku z tym powodów pokłócili się z partią, a nawet zbuntowali się przeciwko niej, tworząc jeden z dwóch nurtów „opozycji demokratycznej” w Polsce. Bo drugim nurtem była właśnie „ekstrema” to znaczy - środowiska wrogie partii, ale nawiązujące do tradycji II Rzeczypospolitej, do tradycji Armii Krajowej, a nawet - Narodowych Sił Zbrojnych. Między „lewicą laicką” i „ekstremą” panowało napięcie i nieufność, bo „ekstrema” doskonale pamiętała, jak „lewica laicka” w latach 40-tych i 50-tych ją mordowała i prześladowała na wszelkie możliwe sposoby. Dlatego „lewicy laickiej” zależało na wymiksowaniu „ekstremy” - ale nie był to powód jedyny.