Jest coś takiego jak "renta w drodze wyjątku" przyznawana przez Prezesa ZUS w wyjątkowych sytuacjach życiowych. Ale dzieje się tak sporadycznie, bo musi być spełniony łącznie cały zestaw okoliczności:
"1. wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną w rozumieniu ustawy lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym,
2. nie spełnia warunków do uzyskania świadczenia w trybie zwykłym wskutek szczególnych okoliczności,
3. nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniami społecznymi z uwagi na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek,
4. nie posiada niezbędnych środków utrzymania.
Warunki określone w w/w przepisie muszą być spełnione łącznie, a niespełnienie nawet jednego z nich wyklucza możliwość przyznania świadczenia w drodze wyjątku.
Rozpatrzenie wniosku o świadczenie w drodze wyjątku następuje dopiero po ostatecznym rozstrzygnięciu sprawy przez organ rentowy lub sąd, w zakresie ustalenia uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym. ( czyli najpierw trzeba złożyć zwykły wniosek o rentę i uzyskać decyzję odmowną ).
Za szczególne okoliczności, warunkujące przyznanie świadczenia w drodze wyjątku, uważa się wyłącznie zdarzenie lub trwały stan wykluczający aktywność zawodową konkretnej osoby z powodu niemożności przezwyciężenia ich skutków. Są to przyczyny niezależne od woli strony, niezawinione przez nią, wynikające ze splotu obiektywnych okoliczności, niekiedy powiązanych z subiektywnymi, ale nie dominującymi i usprawiedliwionymi. Chodzi tu o przeszkody nie dające się usunąć, nawet przy dołożeniu maksimum sił i staranności, w kontynuowaniu czy podjęciu na nowo zatrudnienia. Muszą więc to być przeszkody - przynajmniej w jakimś czasie - nieusuwalne, eliminujące ubezpieczonego z grona pracowników w szerokim tego słowa znaczeniu.
Wymagane dokumenty
wniosek adresowany do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku, zawierający co najmniej dane osobowo-adresowe osoby ubiegającej się o świadczenie, sprecyzowane żądanie oraz podpis,
Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym i o sytuacji materialnej" (druk ZUS Rp - 15) oraz dokumenty potwierdzające stan faktyczny wskazany w oświadczeniu.