Problem uczciwości, etyki i prawości w polityce i w urzędach istnieje nie od dzisiaj.
Odkąd istnieją urzędy administrację i mechanizmy jej funkcjonowania zawsze
próbowano wykorzystywać do celów politycznych albo prywatnych lub interesów
grup mniej lub bardziej formalnych. Dziś jednak znacznie mocniej niż kiedyś zwraca
się uwagę na kontekst etyczny zarządzania publicznego. Ów kontekst istotny jest także
w biznesie i w innych sferach działalności ludzkiej. Podstawą osiągania przez ludzi i organizacje
sukcesu jest uczciwość, szczerość, nieposługiwanie się podstępem1. Rozmaite
uchybienia etyczne w pracy urzędników, nawet te „błahe”, jak np. niegrzeczne traktowanie
interesantów, udzielenie nierzetelnych informacji, opieszałość w wykonywaniu
obowiązków służbowych czy wręcz ich lekceważenie itp., rodzić się mogą z niewiedzy,
z braku kultury osobistej pracowników administracji, ale także z konfliktu ról, jakie pełni
urzędnik.
Odejście – przed 20 laty – od zasad centralnego zarządzania, przyjęcie systemu
wielopartyjnego, rozwój instytucji samorządu terytorialnego i zawodowego postawiły
pracowników administracji publicznej w Polsce w sytuacji pełnej sprzeczności
i konfliktów, do której w większości przypadków nie byli przygotowani. Prywatyzacja
i restrukturyzacja gospodarki, wolny rynek towarów i kapitałów, swoboda handlu
zagranicznego, bezrobocie i ubóstwo, konieczność głębokich reform opieki społecznej,
służby zdrowia i ubezpieczeń społecznych itp. wymagają od pracowników administracji
publicznej umiejętności rozwiązywania zupełnie nowych problemów. Razem z tym
– wymagają umiejętności znalezienia się w sytuacjach trudnych, w których konflikt interesów
i napięcia pomiędzy różnymi czynnikami występującymi w życiu publicznym
stanowi rzecz naturalną. Jednocześnie społeczeństwo z coraz większą uwagą przygląda
się urzędnikom, którzy podejmując decyzje winni kierować się przepisami prawa i działać
w interesie publicznym, także wtedy, gdy prawo pozostawia pewien luz decyzyjny
dając możliwość załatwienia sprawy w różny sposób.
Pracownik administracji publicznej często balansuje między wymogami prawa,
moralności, profesjonalizmu oraz organizacji. Wymogi te wchodzą ze sobą niekiedy
w konflikt, który musi być rozstrzygany samodzielnie przez urzędnika. Lojalność wobec
państwa, problem lojalności wobec wspólnoty samorządowej, której interesy stoją
niekiedy w konflikcie z interesami rządu i administracji rządowej, odpowiedzialność