W wyborach samorządowych w całej Polsce wybierzemy prawie 2,5 tys. włodarzy: 1464 wójtów, 906 burmistrzów oraz 107 prezydentów miast. W całym kraju zarejestrowano 6731 kandydatów na te funkcje.
Wybierzemy także ponad 46 tys. radnych, z czego blisko 40 tys. do rad gmin, prawie 6,3 tys. do rad powiatów, 552 do sejmików wojewódzkich, i ponad 400 do rad dzielnic Warszawy.
Diety radnych
Radni otrzymują dietę za uczestniczenie w pracach rady gminy, powiatu bądź sejmiku. O wysokości diety decydują przepisy. Dieta zależna jest od kwoty bazowej, która obecnie wynosi 1789,42 zł.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
W przypadku gminnych radnych wysokość ich diety co miesiąc nie może przekroczyć 2,4-krotności kwoty bazowej, a więc dieta radnego, którą otrzymuje co miesiąc, nie może być wyższa niż 4 294,61 zł. W przypadku gmin o mniejszej liczbie mieszkańców kwota ta jest mniejsza i wynosi:
- gminy z 15-100 tys. mieszkańców - nie więcej niż 75 proc. maksymalnej stawki, czyli 3220,96 zł;
- gminy poniżej 15 tys. mieszkańców - nie więcej niż 50 proc. maksymalnej stawki, czyli 2 147,31 zł.
W przypadku powiatowych radnych wysokość diety również uzależniona jest od liczby mieszkańców danego powiatu. I maksymalnie, w największych powiatach, mogą oni dostać tyle samo, co gminni radni, czyli 4 294,61 zł. W przypadku pozostałych powiatów kwota ta wynosi:
- powiaty ze 60-120 tys. mieszkańców - nie więcej niż 85 proc. maksymalnej stawki, czyli 3 650,42 zł;
- powiaty do 60 tys. mieszkańców - nie więcej niż 70 proc. maksymalnej stawki, czyli 3 006,23 zł.
Dieta wojewódzkich radnych wynosi również 4 294,61 zł, ale jej wielkość nie jest, tak jak w gminach czy powiatach, uzależniona od liczby mieszkańców danego regionu.
Tyle zarabiają prezydenci, burmistrzowie i wójtowie
Wysokość pensji marszałków województw, prezydentów, burmistrzów, starostów i wójtów ustalają radni poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Co ważne nie mają w tym jednak swobody, bo są ograniczeni przepisami prawa, m.in. ustawą budżetową czy rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Zgodnie z przepisami, wynagrodzenie na takich stanowiskach kierowniczych nie może być większe niż 11,2-krotność wspomnianej już kwoty bazowej, czyli w tym roku wynosi maksymalnie 20 041,50 zł. W przepisach wskazano też minimalny zakres pensji wójta, burmistrza, czy prezydenta. Jest to kwota nie mniejsza niż 80 proc. maksymalnej stawki, czyli nie może być obecnie niższe niż 16 033,20 zł.
Przepisy określają również, że samorządowcom przysługuje dodatek specjalny w kwocie wynoszącej 30 proc. łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Ponadto, na końcową kwotę wynagrodzenia ma wpływ ustawowy dodatek stażowy, sięgający maksymalnie 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego.
Pensje urzędników
Z danych GUS wynika, że w administracji samorządowej niezmiennie najlepiej zarabia się w urzędach marszałkowskich, gdzie przeciętne wynagrodzenie w 2022 r. wyniosło 7693,73 zł. Tam też zanotowano najwyższą, bo przekraczającą 1 tys. zł, podwyżkę średnich pensji w administracji samorządowej (w 2021 r. – przeciętne wynagrodzenie wynosiło 6632,14 zł).
Najniższe wynagrodzenie w administracji samorządowej otrzymują pracownicy starostw powiatowych. Ich przeciętne wynagrodzenie w 2022 roku wynosiło 5973,72 zł (w 2021 r. - 5349,13 zł).
Według danych GUS 6536,07 zł brutto wyniosło w 2022 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w administracji samorządu terytorialnego.
Nie wszędzie będzie głosowanie
Aby zostać wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta, kandydat musi uzyskać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Nie jest brana pod uwagę frekwencja.
Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, to dwa tygodnie po pierwszym głosowaniu przeprowadza się drugą turę wyborów. W ponownym głosowaniu wybiera się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Za wybranego w II turze uważa się tego kandydata, który otrzymał więcej ważnie oddanych głosów.
3330 kandydatów do rad gmin nie potrzebuje głosów wyborców, by zdobyć mandat w wyborach samorządowych. W okręgach wyborczych, w których startują, są jedynymi zgłoszonymi kandydatami, a w takim wypadku głosowania się nie przeprowadza.
Przypomnijmy, że wybory do rad gmin w gminach do 20 tys. mieszkańców odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych. Gminy zostały podzielone na tyle okręgów, ile osób liczy rada; w każdym okręgu mandat zdobywa tylko jeden kandydat z największą liczbą głosów.
Kadencja samorządów trwa obecnie 5 lat.