Wynagrodzenie ryczałtowe — czy to się opłaca?

Ryczałt jest uśrednionym ekwiwalentem za pracę w określonych okolicznościach lub pracę ponad obowiązujące normy. Ryczałt daje możliwość rozliczenia pracownika w taki sposób, by odpowiadało to specyfice wykonywanej przez niego pracy. Sprawdza się w szczególności wtedy, gdy nie można dokładnie określić kwoty wynagrodzenia za wykonane obowiązki, dlatego stosuje się kwotę przybliżoną.

Ryczałt zazwyczaj nie zastępuję wynagrodzenia za pracę, ponieważ jest dodatkowym uposażeniem wypłacanym pracownikowi. Oszacowana kwota ma odpowiadać temu, jaką pracę i związane z tym wydatki poniósł pracownik w ponadnormatywnych godzinach. 

Zgodnie z Kodeksem pracy w stosunku do pracowników, którzy stale wykonują pracę poza zakładem pracy, wynagrodzenie wraz z dodatkiem może być zastąpione ryczałtem, a jego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych. W praktyce oznacza to, że można ustalić określoną kwotę ryczałtu w zamian za przepracowaną liczbę godzin. To daje pracodawcy i pracownikowi możliwość elastycznego zarządzania obowiązkami związanymi z pracą. Pracodawca może np. zwiększyć kwotę ryczałtu, jeśli zwiększy się limit nadgodzin, a także odciążyć pracownika, jeżeli ma za dużo obowiązków. 

Innym rodzajem ryczałtu jest tzw. ryczałt kompensacyjny, który służy pokryciu kosztów na podróż służbową. Ma to zrekompensować pracownikowi wydatki, które musiał ponieść w związku ze służbową delegacją. Na pracodawcy ciąży wtedy obowiązek wyposażenia pracownika w odpowiadającą potrzebom kwotę ryczałtu, które pozwoli mu na opłacenie wszystkich wydatków. Drugim rodzajem ryczałtu kompensacyjnego jest ryczałt za używanie do celów służbowych samochodu niebędącego własnością pracodawcy. W takim przypadku ryczałt wylicza się jako iloczyn stawki za 1 km przebiegu pojazdu i miesięcznego limitu przebiegu km na jazdy lokalne. 

Warto także rozróżnić czym jest wynagrodzenie ryczałtowe na umowie o pracę, a czym w przypadku innych umów zawieranych pomiędzy wykonawcą a osobą zlecającą. Ten drugi rodzaj wynagrodzenia ryczałtowego określa kodeks cywilny i odnosi się on do wykonania dzieła, robót budowlanych, zlecenia bądź usługi, która polega na ustaleniu wynagrodzenia w wysokości, która jest z góry ustalona za wykonanie przedmiotu umowy (np. przeprowadzenie remontu mieszkania). 

Kodeks pracy określa regulacje dotyczące wynagrodzenia ryczałtowego w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Co do zasady wynagrodzenie ryczałtowe powinno stanowić jedynie uzupełnione pensji zasadniczej. Wynagrodzenie ryczałtowe jest określone przez art. 151 Kodeksu pracy. Mowa w nim o ryczałcie za pracę nadliczbową oraz za pracę w porze nocnej. Nie ma innych warunków, które muszą zostać spełnione, by ktoś mógł otrzymywać wynagrodzenie w formie ryczałtu. 

Ryczałt nie pełni funkcji typowej dla wynagrodzenia, a jest uśrednionym ekwiwalentem za pracę w określonych okolicznościach. Może być więc dla pracownika zaletą, gdy np. w danym miesiącu ustalony ryczałt mu się należy, a wymiar planowanej pracy okazał się mniejszy, niż szacowano. Jest to wynagrodzenie szacunkowe, dlatego w niektórych przypadkach może się pracownikowi zwyczajnie opłacać, ale nie oznacza to, że ta zasada nie działa w dwie strony. Może być również tak, że ryczałt będzie niedoszacowany w porównaniu do realnej wysokości wynagrodzenia, jakie należy się pracownikowi.  

Co ważne, pracodawca w takim przypadku nie ma obowiązku zmiany czy uzupełnienia wysokości ryczałtu, co nie oznacza, że pracownik pozostaje bez prawa do wynagrodzenia, które przysługuje mu ustawowo. Jeśli np. zdarzy się tak, że pracownik przekroczy godziny nadliczbowe, które ustalone były ryczałtowo, ma prawo do roszczenia do wynagrodzenia za te godziny, nawet jeśli nie były objęte ryczałtem. Jest to jednak wada z punktu widzenia pracownika, ponieważ nie ma zagwarantowanej pewności i stabilności co do wysokości wynagrodzenia. 

Plusem może być jednak to, że pracownik może ustalić z pracodawcą dość elastyczną formę wynagrodzenia, ponieważ kwota ryczałtu nie musi być jednolita i stała. Daje to możliwość dopasowania wysokości zarobków do wymiaru pracy w określonym miesiącu. To może okazać się dobrym rozwiązaniem dla osób związany z tzw. wolnymi zawodami.