Tak, aby cały ciężar skutków finansowych transformacji ustrojowej, w tym hiperinflacji, która miała miejsce w końcu lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych nie był ponoszony wyłącznie przez Ubezpieczonych, którzy zawierali umowy ubezpieczenia, opłacając składki często kosztem znacznych wyrzeczeń, ustawodawca stworzył możliwość waloryzacji świadczeń wynikających w tych umów.
Waloryzację świadczeń pieniężnych dopuszcza art. 3581 § 3 Kodeksu cywilnego oraz podjęta na jego podstawie uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia1992 r., sygn. akt III CZP 126/91.

Wspomniany przepis Kodeksu cywilnego stanowi, iż w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może - po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub w umowie. Przesłankami decydującymi o słuszności i zakresie sądowej waloryzacji świadczenia są:
- istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania,
- interesy obu stron (zarówno interes Uposażonego, jak i zakładu ubezpieczeń),
- zasady współżycia społecznego,
- oraz żądanie strony stosunku prawnego skierowane do sądu.

Sąd Najwyższy uznał, że w wypadku umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci przedmiotem waloryzacji jest kwota uposażenia, a nie suma ubezpieczenia.
Waloryzacja świadczenia powinna być dokonywana indywidualnie, wraz z każdorazowym badaniem aktualnej sytuacji życiowej osoby Uposażonej oraz możliwości finansowych zakładu ubezpieczeń. Wystąpienia do sądu w sprawie waloryzacji świadczenia są uzasadnione przeliczeniem wpłaconych składek ubezpieczeniowych na porównywalne wskaźniki ogłaszane przez GUS (np. przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, wkłady mieszkaniowe).
Należy zwrócić uwagę, że zakład ubezpieczeń może zaproponować podwyższenie świadczenia przy jednoczesnym zawarciu ugody. Ugoda stanowi rodzaj umowy, której treścią są ustępstwa stron w zakresie istniejącej między nimi umowy ubezpieczenia w celu uniknięcia niepewności co do wysokości dalszych roszczeń związanych z waloryzacją świadczenia. Podpisanie ugody ma przede wszystkim na celu zakończenie danej sprawy i wyłączenie możliwości zmiany wysokości świadczenia. Należy więc pamiętać, że poprzez podpisanie ugody Uposażony godzi się na pewne ustępstwa i czasami rezygnuje częściowo ze swoich roszczeń. Jeżeli propozycja ugodowa nie jest dla niego satysfakcjonująca może zawsze skorzystać z drogi postępowania cywilnego, w którym sąd po rozważeniu wskazanych przesłanek ustali wysokość świadczenia należnego ze strony ubezpieczyciela uprawnionej osobie.

Odpowiedź na pytanie przygotowała Anna Dąbrowska, starszy specjalista w BRU