Niekompetencja i zaniedbania konkretnych przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości - prokuratorów i sędziów - jest powodem niesłusznych skazań, twierdzi fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju. Fundacja FOR przygotowała raport , z którego wynika że rocznie dochodzi do kilkuset wyroków niesłusznie skazujących:
Powodem większości niesłusznych skazań nie są fałszywe zeznania świadków, czy zła interpretacja dowodów -ale błędy i zaniedbania konkretnych ludzi wymiaru sprawiedliwości - podkreśla współautor raportu doktor Łukasz Chojniak. jak dodaje - ktoś nie przeczytał akt sprawy, nie ocenił dobrze materiału dowodowego, zdarzały się także przypadki nieznajomości prawa. Przykładem może być skazanie na karę, która nie występuje w kodeksie karnym w stosunku do sprawcy konkretnego czynu - mówi autor opracowania.
Leszek Balcerowicz szef Fundacji FOR uważa, że należy wypracować system regularnych ocen pracy sędziów i prokuratorów - nie naruszając zasady niezawisłości. W jego ocenie można to pogodzić, bo nie może być tak, że prokurator czy sędzia jest traktowany tak samo , niezależnie od tego czy pracuje dobrze czy popełnia pomyłki i błędy. W jego ocenie zbyt rzadko jest stosowana istniejąca obecnie instytucja wytyku, czyli nagany w sytuacjach rażących.
Profesor Andrzej Rzepliński, specjalista w dziedzinie praw człowieka, prezes Trybunału Konstytucyjnego zwraca uwagę, że niesłuszne skazanie to konkretne nieodwracalne tragedie ludzi. Profesor Rzepliński powiedział , ze tego typu sytuację można porównać do gwałtu dokonanego przez państwo na ofierze, którą jest obywatel. "nie już później nie jest takie samo, żadne zadośćuczynienie czy przeprosiny nie są w stanie nic zmienić. To jest wydarzenie, które pokaleczyło człowieka na całe życie - mówił Andrzej Rzepliński. Mimo tej wagi problemu - w ocenie profesora Rzeplińskiego - kontrolowanie jakości pracy sędziów i prokuratorów może być znacznie trudniejsze niż się wydaje, bo niewiele osób chce pracować w wydziałach wizytacyjnych powołanych do kontroli.
Doktor Pior Kładoczny z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka podkreśla że pomyłek sądowych wkrótce może być więcej , jeśli dojdzie do planowanej zmiany prawa polegającej na wprowadzeniu zasady kontradyktoryjności procesowej. polega ona na tym, że sąd nie przeprowadza postępowania dowodowego, które ma ustalić jaka jest prawda o zdarzeniu, ale tak jak w sądach amerykańskich udowadnianie swoich racji należy do stron, a rolą sądu jest zapewnić rzetelność postępowania, i ocenić przedstawione racje. W ocenie Piotra Kładocznego może to otworzyć pole do większej liczby pomyłek, i na korzyść, i na niekorzyść podsądnych.
Odszkodowania za pomyłki sądowe (w latach 2007- 2009, za które są dane) kosztowały skarb państwa prawie dwa miliony złotych . Według specjalistów wielu z niesłusznie skazanych nie dochodziło swoich praw, bo nie wierzy w sprawiedliwość przed wymiarem sprawiedliwości.
IAR
