Sankcja darmowego kredytu – co to takiego i kiedy ma zastosowanie?

Sankcje prawne funkcjonujące w polskim porządku prawnym odnoszą się do różnych sytuacji i można je wykorzystywać zawsze wtedy, gdy podmiot gospodarczy narusza indywidualne interesy konsumenta. Jedną z nich jest tzw. sankcja kredytu darmowego, która znajduje zastosowanie w relacjach kredytowych. 

Sankcja darmowego kredytu wskazana została w pierwszej kolejności w art. 15 ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim, a obecnie, by wiedzieć, na czym ona polega i w jakim zakresie się ją stosuje, należy sięgnąć po art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Zmiana, jaka została dokonana w owej sankcji, spowodowana była koniecznością wdrożenia w polskim prawie zapisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki. 

Artykuł 45 ustawy o kredycie konsumenckim stanowi, że w przypadku naruszenia przez kredytodawcę praw konsumenta wynikających z przytoczonych przepisów konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów zobowiązania należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. 

Zastosowanie sankcji kredytu darmowego prowadzi do pozbawienia kredytodawcy czy pożyczkodawcy przychodów wynikających z realizacji umowy kredytowej lub pożyczkowej. Przyczyną jest naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa. 

Podstawowym celem sankcji kredytu darmowego jest mobilizacja kredytodawcy do tego, by przestrzegał obowiązujących go przepisów. Ma ona też chronić interesy konsumenta, który może na jej podstawie dochodzić swoich praw wobec instytucji kredytującej. W efekcie zastosowania sankcji kredytu darmowego zobowiązanie przestaje być obciążone odsetkami i innymi opłatami naliczanymi zwykle przez bank. 

Zastosowanie sankcji darmowego kredytu możliwe jest jedynie w przypadku kredytów konsumenckich. Trzeba więc sięgnąć po ustawę o takich zobowiązaniach, by je dobrze zdefiniować. Artykuł 3 tejże ustawy wskazuje, że przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Możliwe jest więc zastosowanie wymienionej sankcji w stosunku do kredytu gotówkowego czy pożyczki, nawet pozabankowej, ale już nie do kredytu hipotecznego. 

Sankcja kredytu darmowego wykorzystana może być w momencie, gdy kredytodawca naruszył jeden z obowiązków nakładanych na niego przez ustawę o kredycie konsumenckim w art. 45 ust. 1. Mowa tu o takich sytuacjach, w których umowa o kredyt konsumencki:

• nie została zawarta w formie dokumentowej, czyli w formie pisemnej – istnieją wyjątki od tej reguły, w postaci sytuacji, gdy przepisy przewidują inną szczególną formę zawierania umów kredytowych;
• nie zawiera takich kluczowych danych jak: imię i nazwisko, adres konsumenta oraz imię i nazwisko (nazwa) i adres (siedziba) oraz adres do doręczeń elektronicznych kredytodawcy i pośrednika kredytowego;
• nie zawiera informacji o: rodzaju kredytu, okresie spłaty, całkowitej kwocie zobowiązania, terminie i sposobie wypłaty kredytu, stopie oprocentowania, warunkach jej stosowania, okresach i warunkach oraz procedurze jej zmiany wraz ze wskazaniem indeksu lub stopy referencyjnej, rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania oraz całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia, zasadach i terminach spłaty kredytu i tym podobnych;
• zastrzega łączną wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu oraz odsetek za opóźnienie na poziomie wyższym niż kwota odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w Kodeksie cywilnym;
• przewiduje wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu na poziomie wyższym niż maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów wynikająca z ustawy.

Kredytodawca będzie przy tym odpowiadał wyłącznie za umyślne naruszenie swoich obowiązków czy z tytułu niedochowania należytej staranności ogólnie wymaganej w zakresie prowadzonej przez niego działalności. 

Skorzystanie z sankcji darmowego kredytu wymaga w pierwszej kolejności zidentyfikowania tego, że kredytodawca naruszył przepisy, co było wynikiem jego działania. Kredytobiorca musi udowodnić naruszenia przez bank obowiązków wynikających z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Klient składa wówczas pisemne oświadczenie kredytodawcy o naruszeniu obowiązku objętego sankcją darmowego kredytu. Wzór można znaleźć w internecie.

Co istotne, wskazane oświadczenie kredytobiorca będzie miał prawo złożyć w okresie 1 roku od dnia wykonania umowy, aby móc skorzystać z sankcji darmowego kredytu. Termin ten nie podlega przy tym przywróceniu.