Sprawa bonów towarowych nabrała ostatnio nowego wymiaru, a to za sprawą nowelizacji ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. nr 126, poz. 1071), która wejdzie w życie 10 listopada br.
Według przepisów ww. ustawy do czynów nieuczciwej konkurencji zalicza się utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, m.in. przez działanie mające na celu wymuszanie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy. Do czynów tych zaliczono m.in. emisję, oferowanie oraz realizację znaków legitymacyjnych (w tym bonów towarowych) podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym w okolicznościach wskazanych przez ustawę.
Na temat tego kontrowersyjnego przepisu wypowiedział się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, stwierdzając, iż tak popularne fundowanie pracownikom bonów towarowych będzie również możliwe po 10 listopada br.
Zdaniem UOKiK przepisy dotyczące bonów towarowych skierowane są wyłącznie do ich emitentów, a nie nabywców. Mówiąc inaczej, to emitenci będą odpowiedzialni za ewentualne popełnianie czynów nieuczciwej konkurencji polegających na emisji, oferowaniu i realizacji bonów towarowych.
Ponadto, zauważyć należy, że zgodnie z literą prawa, po 10 listopada emisja bonów będzie możliwa, o ile takie działanie nie będzie utrudniało innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, a przy tym nie będzie prowadziło do zaburzenia uczciwej konkurencji. Oznacza to, że nie każda emisja, oferowanie i realizacja bonów towarowych będzie stanowiła czyn nieuczciwej konkurencji.
UOKiK podkreśla jednak, iż jest tu tylko opinia Urzędu, która nie jest wiążąca. Trzeba pamiętać, że wiele przepisów prawnych powoduje wątpliwości interpretacyjne, a ostateczne ich rozstrzygnięcie zawsze należy do sądu.
Emisja i realizacja bonów towarowych w świetle ww. ustawy pozostaje więc pod znakiem zapytania. W związku z przytoczoną opinią UOKiK możemy mieć nadzieje, iż przepis ten doczeka się jasnej interpretacji, a przekazywanie bonów towarowych przez pracodawców na rzecz swoich pracowników nie będzie poczytane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze regulacje związane z przekazywaniem bonów towarowych na rzecz pracowników, ze szczególną uwagą traktujemy aspekty podatkowe oraz przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Bon a podatek od osób fizycznych
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są:
- „wartość rzeczowych świadczeń okolicznościowych otrzymanych przez pracownika, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym połowy kwoty najniższego wynagrodzenia za pracę, ogłaszanego na podstawie odrębnych przepisów, za grudzień roku poprzedzającego rok podatkowy; rzeczowymi świadczeniami okolicznościowymi są w szczególności: bony towarowe, paczki świąteczne dla dzieci, bilety na imprezy sportowe lub kulturalne”.
Warto zaznaczyć, iż finansowanie zakupu bonów towarowych ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mieści się w definicji działalności socjalnej zapisanej w art. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.).
Zgodnie z tą ustawą wartość świadczeń przyznawana poszczególnym pracownikom powinna być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS oraz powinna być zgodna z zapisami regulaminu gospodarowania środkami ZFŚS.
A zatem otrzymanie przez pracownika bonów towarowych nie rodzi po jego stronie obowiązku zapłaty podatku dochodowego w 2002 roku, jeśli łącznie spełnione zostaną następujące warunki:
- bony zostały wręczone pracownikowi,
- bony zostały w całości sfinansowane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych – zgodnie z zasadami zapisanymi w ustawie o ZFŚS,
- bony mają charakter okolicznościowy,
- wartość otrzymanych bonów przez jednego pracownika nie przekracza w br. kwoty 380 zł (połowa z 760 zł)
Warto podkreślić, iż ustalony w ustawie limit zwolnienia od podatku obejmuje wszystkie świadczenia okolicznościowe, jakie wręczono pracownikowi w trakcie całego roku podatkowego. Pracodawcy mogą wręczać pracownikom bony o wyższej wartości, jednak od nadwyżki ponad limit 380 zł należy odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy. Bony zakupione z innych środków niż ZFŚS nie podlegają zwolnieniu i są w całości opodatkowane.
Całkowicie wolne od opodatkowania są bony towarowe wręczane emerytom i rencistom przez ich byłych pracodawców. W art. 21 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czytamy, iż wolne od podatku dochodowego są:
- „świadczenia rzeczowe otrzymywane przez emerytów i rencistów od zakładów pracy z tytułu poprzednio łączącego ich z nim stosunku służbowego, stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy oraz od związków zawodowych”.
Bon a składki ZUS
Choć bony towarowe mieszczą się w pojęciu przychodów pracowniczych, które zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zalicza się do podstawy wymiaru składek – to jednak świadczenia te zostały wyłączone z oskładkowania na podstawie przepisów rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Według par. 2 wspomnianego rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody:
pkt. 12:
„wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub w formie bonów towarowych uprawniających do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, pod warunkiem że nie podlegają one wymianie na pieniądze - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych (380 zł w 2002 r.)
pkt. 19:
„świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych”
A zatem jeśli zakup bonów towarowych zostanie sfinansowany ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w ramach przepisów o gospodarowaniu tym funduszem, to bez względu na wartość przekazanych bonów - składek na ubezpieczenia społeczne nie odprowadza się.
Natomiast bony towarowe finansowane z innych środków niż ZFŚS nie podlegają w 2002 r. obowiązkowi naliczania składek na ubezpieczenie społeczne do wysokości limitu 380 zł.
W przypadku przekroczenia tej kwoty należy naliczyć składki ZUS od różnicy pomiędzy wartością świadczeń przyznanych a tą kwotą graniczną.
Podobnie jak w podatku dochodowym od osób fizycznych - limit zwolnień obejmuje łączną wartość świadczeń rzeczowych, otrzymanych przez pracownika w ciągu całego roku. W przypadku pomocy rzeczowej świadczonej byłemu pracownikowi emerytowi lub renciście każda wartość pomocy zwolniona jest ze składek ZUS.
Bon u pracodawcy
_ VAT _
Wydanie bonów towarowych pracownikom nie powoduje żadnych skutków w zakresie VAT. Bony te nie są bowiem ani towarem, ani usługą w rozumieniu ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn. zm.).
_ Koszt pracodawcy _
Przy zakupie bonów towarowych ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pracodawca nie ma możliwości bezpośredniego zaksięgowania tych wydatków w ciężar kosztów. Do kosztów uzyskania przychodu zalicza się jednak odpisy na ZFŚS.
Bony towarowe finansowane z innych środków niż ZFŚS, np. ze środków przeznaczonych na bieżącą działalność firmy, jako wydatki poniesione na rzecz pracowników - stanowią koszt uzyskania przychodów.