Umowa barterowa – co to takiego?
Pomimo powszechnego wykorzystywania środków płatniczych, także tych w formie bezgotówkowej, nadal zdarza się przy dokonywaniu obrotu gospodarczego, że są zawierane umowy barterowe. Co to jest? Taka umowa jest zawierana pomiędzy kupującym i sprzedającym, przy czym obie strony mogą występować w dwóch rolach jednocześnie. Istotą umowy barterowej jest to, że zapłata za towar lub usługę następuje nie w formie pieniężnej, ale w formie innego towaru lub usługi.
Co to oznacza w praktyce? Mamy tu do czynienia z umową bezpośredniej wymiany towarów i usług, konsensualną i wzajemną. Owa wzajemność polega na tym, że z jednej strony pomiędzy stronami nie ma płatności finansowej, a z drugiej między świadczeniami stron zachodzi stosunek ekwiwalentności. Świadczenia w postaci towarów lub usług wymieniane na mocy umowy barterowej powinny mieć taką samą wartość.
W Polsce zawieranie umów barterowych z osobami fizycznymi czy pomiędzy przedsiębiorcami nie jest praktyką zakazaną. To legalne działanie na gruncie wymiany handlowej, ale nie ma przepisów, które by regulowały takie umowy.
Co powinna zawierać umowa barterowa?
Nie ma w polskim ustawodawstwie wytycznych dotyczących przygotowania umowy barterowej. Jej wzór mogą więc stworzyć zainteresowane wymianą strony. Mają one swobodę przy tworzeniu treści dokumentu. On sam z kolei wcale nie musi mieć zachowanej formy pisemnej. Dla bezpieczeństwa stron jednak warto ją przygotować w taki sposób.
Umowa barterowa powinna zawierać:
- miejsce i datę zawarcia porozumienia,
- dane osobowe lub firmowe stron umowy,
- przedmiot umowy wraz ze wskazaniem jego wartości – przedmiot wymiany barterowej,
- termin dostarczenia towarów lub dokonania wymiany usług,
- warunki odstąpienia od umowy barterowej,
- konsekwencje dla stron wynikające z niedopełnienia warunków umowy.
Potwierdzeniem zawarcia umowy barterowej będą podpisy złożone przez obie jej strony.
Rozliczenie barteru (VAT i PIT)
Wiele problemów umowy barterowe nastręczają księgowym, którzy muszą je prawidłowo rozliczyć. Należy przyjąć, że pod względem formalnym są umową nienazwaną i regulowane przepisami dotyczącymi takich umów. Wskazano je w art. 603 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. Stosuje się do niej przepisy o sprzedaży, ale w umowie barterowej każda ze stron będzie równocześnie sprzedawcą i nabywcą w jednym momencie.
Jak rozliczyć umowę barterową pod względem podatku dochodowego od osób fizycznych czy podatku VAT?
Podatek dochodowy w umowie barterowej
Zgodnie z przepisami podatkowymi wynagrodzenie wynikające z umowy nie musi mieć formy świadczenia pieniężnego. Akceptowalne będzie również świadczenie rzeczowe. Jeśli w umowie barterowej przedmioty wymiany nie miały tożsamej wartości, jedna ze stron często będzie musiała dokonać dopłaty – w formie pieniężnej lub w naturze.
W wyniku transakcji barterowej podatnik za wydanie towaru lub wykonanie usługi otrzymuje zapłatę w postaci innego dobra, czyli uzyskuje przychód z działalności gospodarczej w naturze. Przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych będzie wartość wykonanego świadczenia, wyrażona w cenie określonej w umowie barterowej. Będzie to wartość należnego świadczenia w postaci otrzymanego towaru lub wykonanej usługi.
W przypadku gdy podatnik dokonuje sprzedaży towarów uzyskanych od kontrahenta na mocy umowy barterowej, przychodem będzie kwota uzyskana z ich sprzedaży.
Przychód (dochód) z tytułu umowy barterowej należy zsumować z pozostałymi przychodami (dochodami) z działalności gospodarczej i opodatkować zgodnie z wybraną formą opodatkowania.
Podatek VAT a umowa barterowa
Czy należy rozliczyć umowę barterową pod względem podatku od dóbr i usług, tj. podatku VAT? Opodatkowaniu VAT z reguły podlega odpłatna dostawa towarów czy odpłatne świadczenie usług na terenie kraju. Czy jednak umowa barterowa zakłada odpłatność? Czynności wykonywane przez strony transakcji powinno się uznać za odpłatną dostawę towarów czy świadczenie usług i jako takie podlegają opodatkowaniu w zakresie podatku VAT. Owa odpłatność nie musi mieć klasycznej formy pieniężnej, a może być to świadczenie rzeczowe.
Przy umowach barterowych konieczne jest wystawienie dwóch faktur, bo każda ze stron jest jednocześnie sprzedawcą i nabywcą. Stawka podatku VAT jest uzależniona od przedmiotu transakcji. Sprzedawca powinien zastosować stawkę, jaka dla danego rodzaju czynności opodatkowanej wynika z przepisów ustawy o VAT.
Umowa barterowa – warto czy nie?
Dla wielu przedsiębiorców czy osób fizycznych podpisanie umowy barterowej jest bardzo korzystne. Zamiast płacić za towar lub usługę, można zaoferować coś w zamian. Jeśli dojdzie do porozumienia i zawarcia barteru, obie strony są usatysfakcjonowane ze wzajemnych świadczeń.
Zaletą umowy barterowej jest to, że wiąże się praktycznie z brakiem ponoszenia kosztów nabycia towaru lub usługi. Jednak transakcje bezgotówkowe nie są neutralne na gruncie podatku dochodowego czy podatku VAT, co należy mieć na uwadze przy rozpatrywaniu tego, czy warto zawrzeć taką umowę.