Rolnictwo regeneratywne odpowiedzią na zmiany klimatu

W ostatnich latach rolnictwo regeneratywne cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Wprowadzanie zasad rolnictwa regeneratywnego do jak największej liczby gospodarstw może być drogą do osiągnięcia europejskich celów klimatycznych, jednocześnie zapewniając większe bezpieczeństwo żywnościowe wzrastającej populacji ludzkiej i lepszą ochronę gruntów użytkowanych rolniczo przed degradacją. Rolnictwo regeneratywne zakłada, że magazynowanie dwutlenku węgla w glebowej materii organicznej, racjonalne gospodarowanie składnikami pokarmowymi i środkami ochrony roślin, ochrona bioróżnorodności oraz powierzchni gleb przed erozją i utratą wilgoci jest kluczem do budowania zdrowych, bardziej produktywnych i odpornych na ekstrema pogodowe gleb. Jednocześnie regeneratywne praktyki rolnicze mogą być narzędziem do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa.

Gleba jest jednym z największych naturalnych magazynów węgla. W glebowej materii organicznej zgromadzone są większe ilości węgla niż łącznie w biomasie żywych organizmów i w atmosferze. Glebowa materia organiczna powstaje głównie ze szczątków roślin, które w ciągu życia w wyniku procesu fotosyntezy związały w swojej biomasie znaczne ilości dwutlenku węgla z atmosfery przy udziale energii świetlnej. Po obumarciu roślin ich szczątki zaraz po trafieniu do gleby stają się swojego rodzaju stołówką dla organizmów żywiących się martwą materią organiczną – dżdżownic, bakterii czy grzybów. Aktywność żywieniowa tych organizmów prowadzi do rozkładu szczątków i uwolnienia składników pokarmowych z których korzystają zarówno organizmy glebowe, jak i rośliny. W trakcie biochemicznego przeobrażania szczątków powstają również substancje próchniczne, które nie są już tak łatwo podatne na rozkład i mogą dłużej trwać w glebie. Są one jednym z podstawowych czynników decydujących o żyzności gleb – mają zdolność zatrzymywania wody i składników pokarmowych na swojej powierzchni, dzięki czemu poprawiają uwilgotnienie gleb i ograniczają wymywanie z niej składników nawozowych, korzystnie wpływają na procesy fizjologiczne roślin oraz aktywność biologiczną gleb. Do szczątków organicznych w różnych stopniach rozkładu "przyklejają się" cząstki mineralne, co prowadzi do tworzenia się w glebie trwałej struktury agregatowej. Powstające na tej drodze stabilne organiczno-mineralne agregaty zaczynają jednocześnie chronić materię organiczną znajdującą się w ich strukturach przed dalszym rozkładem, tym samym przyczyniając się do wzmocnienia jej akumulacji w glebach. Trwała struktura gleb ma także kluczowe znaczenie w retencji wody w glebie i ograniczeniu podatności gleb na erozje wodną i wietrzną, która w wielu zakątkach świata towarzyszy coraz częściej występującym ekstremom pogodowym – ulewnym opadom, suszom i silnym wiatrom.

Jak widać, istnieje wiele zależności pomiędzy tym, jak zarządzamy gruntami uprawnymi, a strumieniami gazów cieplarnianych, które trafiają do atmosfery oraz jakością gleb. Zwiększona emisja gazów szklarniowych z rolnictwa często związana jest z prowadzeniem produkcji rolnej bez dostatecznej wiedzy i dbałości o zdrowie gleb. Należy się spodziewać, że dostarczanie do gleby szczątków organicznych w dużej ilości w rezultacie zostawiania słomy na polu, uprawy gatunków roślin zostawiających dużo resztek lub na tzw. zielony nawóz czy stosowania obornika, prowadzi do gromadzenia w glebie materii organicznej (i związanego w niej dwutlenku węgla). Istotne znaczenie w ograniczaniu rozkładu materii organicznej i powrotu dwutlenku węgla do atmosfery ma zmniejszenie intensywności uprawy roli, która destrukcyjnie wpływa na agregaty glebowe, a także zrównoważone nawożenie, które zaspokaja potrzeby pokarmowe roślin, zwiększa plony i w konsekwencji ilość resztek trafiających do gleby po zbiorze roślin. Nawożenie powinno być dostosowane do wymagań roślin i zasobności gleb w składniki pokarmowe, gdyż straty niepobranych składników poza system gleba-roślina mogą generować dodatkowe emisje z gleby i koszty. Należy również pamiętać, że nie ma jednego uniwersalnego podejścia do rolnictwa regeratywnego dla wszystkich gospodarstw i należy dopasować praktyki regeneratywne do indywidualnego gospodarstwa. Dlatego też wprowadzanie praktyk regeneratywnych dla danego gospodarstwa warto skonsultować ze specjalistami, którzy dobiorą najlepsze rozwiązania dla budowania zdrowych, bardziej odpornych na zmiany klimatu gleb i zadowalających plonów.

Nie ulega wątpliwości, że rolnictwo regeneratywne ma pozytywny wpływ na stan środowiska naturalnego oraz realnie przyczynia się do adaptacji i mitygacji zmian klimatu. Propagowanie praktyk regeneratywnych w rolnictwie stanowiło temat przewodni Międzynarodowego Forum Rolnictwa Regeneratywnego BIO_REACTION, które zostało zorganizowane 15.06.2023r. przez Fundację Rozwoju Rolnictwa Terra Nostra. W związku z ogromnym zainteresowaniem, zaplanowano kolejną edycję Forum, która odbędzie się 13.06.2024 w Pierzchnie pod Poznaniem.