W homilii podkreślił, że najboleśniejszym dramatem powstańców - oprócz osamotnienia w walce, ogromu ofiary krwi i cierpień - były prześladowania w okresie Polski Ludowej.
Prześladowania, procesy i wyroki śmierci sprawiły, że bohaterowie zostali odtrąceni - mówił prymas. "Cały paradoks tej klęski polega na tym, że najlepsi synowie zostali odtrąceni jako niewłaściwi synowie. Kardynał Glemp podkreślił, że było to moralnie najbardziej bolesne, gdyż skazywało bohaterów powstania "albo na wejście w komunizm, albo na więzienie, albo na całkowite wewnętrzne wyciszenie".
Nawiązując do wczorajszej uroczystości nadania powstańcom odznaczeń państwowych przez prezydenta Kwaśniewskiego, prymas Glemp podkreślił, że władze nie uczyniła im łaski, lecz to oni - bohaterowie - wyświadczyli łaskę, przyjmując od władz Polski gest pojednania. "Przebaczyli władzom Ojczyzny, przyjęli od nich gest uznania - i to jest sens przyjęcia tego odznaczenia" - mówił prymas.
"Przebaczyć Polsce, to znaczy ukazać miłość do niej - dodał.
Podkreślił, że ofiara krwi i cierpień powstańców musi przynieść owoce odrodzenia.