Dlaczego? Jeśli system jest stabilny, to oznacza że jest łatwo przewidywalny, przejrzysty, charakteryzuje się małą zmiennością. Stąd już niedaleko do małego ryzyka – mniejszej niepewności do kształtowania się przyszłości. Zatem wszelkie nasze przewidywania, prognozy oraz plany budowane na ich podstawie stają się bardziej realne, trafne, możliwe do spełnienia. Spada prawdopodobieństwo popełnienia błędu i narażenia się na niepotrzebne niepowodzenie.
To dlatego w okresach niepewności ograniczamy nasze podejmowanie strategicznych decyzji, stają się one wymuszone, nieprzemyślane, często nie są optymalne, a więc niezbyt efektywne, lub wręcz błędne. Nasz los w niestabilnej gospodarce przestaje wyłącznie zależeć od nas, przestajemy być jego kowalem. Stąd duże naciski na wymuszenie opiekuńczości ze strony państwa. Ale przecież nie tylko gospodarstwa korzystają z dobrodziejstwa możliwości planowania długoterminowego. Służy ono także przedsiębiorcom w przypadku podejmowania decyzji inwestycyjnych czy strategicznych, a także samemu państwu podejmującemu umowy lub rozwiązania reform na długi okres.
Jeszcze kilka lat temu, mieliśmy bardzo niestabilny rynek walutowy, kurs dolara czy innych walut zachodnich zmieniał się bardzo dynamicznie i praktycznie niemożliwe stawało się jego przewidzenie w przyszłości. Jednego roku bardzo zyskiwali oszczędzający w dewizach, w innym mieli oni wręcz straty a triumfowali depozytariusze złotego. Jeszcze gorzej było w przypadku klientów banków biorących kredyty konsumpcyjne. Wybór waluty kredytu podejmowany na podstawie krótkiego okresu kształtowania się jej kursu na rynku walutowym okazywał się tragiczny w skutkach w długim okresie.
Także przedsiębiorstwa inwestujące w produkcję na eksport nie mogły być pewne swojego losu. Opłacalność produkcji ustalana była na podstawie krótkookresowego kursu waluty, zaś po realizacji kontraktu eksportowego okazywało się, że na skutek zmian na rynku walutowym na kontrakcie zrealizowano pokaźną stratę. Wiele polskich przedsiębiorstw utraciło znaczny majątek, płynność finansową, a takie jak Stocznia Szczecińska nawet upadły. Sam rząd ustalał w ustawie budżetowej kurs znacząco się różniący od faktycznie realizowanego.
Wreszcie skarb państwa również zainteresowany jest stabilnym kursem walutowym. Przecież od jego zmian zależy efektywność decyzji w zakresie kształtowania się poziomu oraz kosztów obsługi długu publicznego. Inaczej mówiąc rząd musi wiedzieć czy bardziej opłaca się pożyczać za granicą czy w złotych. Mniejsza stabilność kursu to mniejsze podatki wpłacane do budżetu i problemy społeczne – takie jak te z hutnictwem czy stoczniami.
Wróćmy jednak do długiego okresu, planowanie w nim daje możliwości podejmowania bardziej efektywnych decyzji. Bo nie ma wątpliwości że szerszy horyzont decyzyjny to więcej możliwości do rozpatrzenia. Dzięki niemu te same cele udaje się zrealizować przy mniejszych nakładach w tym samym czasie lub przy tych samych nakładach w krótszym okresie. Możemy też wykorzystywać różne efekty synergiczne przy realizacji kilku celów na raz.
Czy można realizować i planować w długim okresie bez stabilnego pieniądza i kursu walutowego? Oczywiście, że tak – tylko trzeba się nastawić na znacznie większe ryzyko niepowodzenia. Nasze prognozy mogą bowiem okazać się zupełnie nietrafione, a wówczas korekty naszych zamierzeń będą bardzo kosztowne, podobnie zresztą jak zaniechanie wszelkich decyzji na skutek niepewności, co zdarza się nam czynić na ogół bez posiadania pełnej informacji.
Autor: dr Rafał Wójcikowski