Poradnik kredytobiorcy. Zobacz, co warto wiedzieć

Brakuje Ci pieniędzy na remont mieszkania lub zakup sprzętu AGD? Biorąc pożyczkę lub kredyt na ten cel, warto nie tylko dobrze rozplanować swój domowy budżet. Oto kilka informacji, które pomogą uniknąć kłopotów finansowych. Zobacz, co powinieneś wiedzieć zanim pożyczysz pieniądze.

Według raportu NBP _ Sytuacja finansowa sektora gospodarstw domowych _, na koniec marca 2014 r. łączne zadłużenie gospodarstw domowych stanowiło około 59,7% ich dochodów brutto. Oznacza to, że w większości przypadków jednym z najważniejszych czynników obciążających domowe budżety są koszty obsługi zadłużenia (raty kredytu lub pożyczki). Decyzję o zaciągnięciu długu w banku lub innej instytucji należy zatem poprzedzić analizą sytuacji domowych finansów. Przed wzięciem kredytu przede wszystkim należy sprawdzić czy nas na niego stać. Co to oznacza?

Na początek powinniśmy zastanowić się, czy w danym momencie potrafimy kontrolować wpływy i wydatki w naszym budżecie. Tylko dzięki stałej kontroli jesteśmy w stanie stwierdzić, jakiej dokładnie wysokości są nasze średniomiesięczne stałe wydatki, ile wydajemy na zaspokojenie niezbędnych potrzeb oraz co ważne, gdzie możemy szukać oszczędności. W praktyce powinniśmy brać pod uwagę nie tylko aktualną sytuację, ale również przyszłą kondycję finansową. Nie możemy zapominać, że pożyczenie pieniędzy wiąże się z koniecznością ich oddania i to z nawiązką. W uproszczeniu oznacza to, że w trakcie okresu spłaty z bieżących wpływów musimy wygospodarować wolną kwotę w wysokości minimum raty nowego kredytu lub pożyczki.

Z całą pewnością po kredyt lub pożyczkę nie powinna sięgać osoba, która już przed zaciągnięciem długu nie jest w stanie wygospodarować wolnych środków. W momencie, gdy nasze dochody wystarczają zaledwie na pokrycie miesięcznych wydatków takich jak: czynsz, rachunki za prąd, gaz, telefon oraz wydatki na zaspokojenie podstawowych potrzeb, to zaciągnięcie dodatkowego kredytu jest praktycznie niemożliwe. Aby ocenić czy stać nas na kredyt, warto spisać sobie na kartce lub w arkuszu kalkulacyjnym po jednej stronie: miesięczne dochody (wynagrodzenie, premie i inne dochody) i porównać je z drugą stroną, na której należy wypisać wszystkie wydatki.

Doświadczenie firm windykacyjnych pokazuje, że to właśnie osoby posiadające w momencie zaciągnięcia pożyczki, mocno obciążony budżet, najczęściej popadają w kłopoty finansowe. Często jest to wynik podjęcia zbyt pochopnej decyzji bez dokonania wyżej opisanej analizy.

Dodatkową korzyścią bieżących zestawień budżetu jest możliwość oszacowania maksymalnej kwoty pieniędzy, które możemy przeznaczyć na raty nowego zadłużenia. Ponadto przy określaniu jej wysokości, powinno uwzględnić się wszelkie inne zagrożenia, jak chociażby możliwość wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń losowych (choroba, wypadek), które w danym momencie mogą istotnie obciążyć domowy budżet.

Jeżeli już uznamy, że brakuje nam gotówki i koniecznie musimy wspomóc się kredytem, warto być świadomym możliwości, z których możemy skorzystać i który produkt finansowy jest dla nas odpowiedni. Może się bowiem okazać, że aby sfinansować drobne zakupy, bardziej adekwatna będzie karta kredytowa lub zakup na raty. Ważne, aby kredyt lub pożyczka, którą wybierzemy była odpowiednia do naszych potrzeb!

Podstawowym aspektem badanym przy zaciągnięciu kredytu jest zdolność kredytowa potencjalnego kredytobiorcy. Pierwszą czynnością kiedy ubiegaa się o kredyt jest złożenie wniosku o jego przyznanie, na podstawie którego instytucje obliczają tzw. _ credit score _. W tym celu przeprowadza się szczegółową analizę sytuacji finansowej wnioskodawcy. Do najważniejszych danych branych pod uwagę należy: wartość wnioskowanego kredytu lub pożyczki, wysokość osiąganych dochodów, posiadany majątek oraz wysokość dotychczasowych zobowiązań wobec innych banków i podmiotów.

Przed udaniem się do banku lub innej instytucji, warto samemu spróbować obliczyć zdolność kredytową. W tym celu przydatne mogą okazać kalkulatory internetowe jak np. http://direct.money.pl/kalkulatory/kalkulator-zdolnosci-kredytowej/. Biorąc pod uwagę dane, które wprowadzimy, kalkulatory pomogą nam określić naszą zdolność kredytową oraz wskazać o jaką maksymalnie kwotę możemy się starać. Oczywiście ostateczna decyzja zależy od podmiotu, u którego staramy się o kredyt lub pożyczkę. Tym bardziej, że kalkulator wskazuje nam orientacyjnie zdolność i może ostatecznie ona odbiegać od obliczeń banku lub innej instytucji udzielającej pożyczki.

Każda osoba chcąca zaciągnąć kredyt lub pożyczkę w banku jest również sprawdzana pod kątem wiarygodności finansowej. Część informacji, w tym zakresie dostarczają instytucjom finansowym BIK i BIG. Wbrew obiegowym opiniom nie są to instytucje tożsame.

Biuro Informacji Kredytowej (BIK) gromadzi dane dotyczące zobowiązań kredytowych wobec banków i innych instytucji kredytowych. W rejestrze BIK znajdują się informacje na temat wszystkich osób, które mają kredyty/pożyczki, kartę kredytową itp. Warto wiedzieć, że instytucja ta odnotowuje każde opóźnienie w spłacie rat kredytowych, co może obniżyć naszą zdolność kredytową. W przypadku powstania jakichkolwiek opóźnień w spłacie, w oczach banku stajemy się mniej wiarygodni, co może powodować trudności w uzyskaniu kredytu lub pożyczki w przyszłości.

Z kolei BIG, czyli biura informacji gospodarczej to instytucje, które zbierają dane o wszelkich przeterminowanych zadłużeniach osób wobec np. firm telekomunikacyjnych, gazowni, itp. BIG oferuje zatem narzędzie dla banków i innych instytucji kredytowych do weryfikowania wiarygodności płatniczej klientów oraz wspiera te podmioty w odzyskiwaniu zaległych należności. Cechą charakterystyczną BIG-ów jest otwartość dla podmiotów bez względu na sektor gospodarki, w jakim działają, podczas gdy BIK jest przeznaczony wyłącznie dla instytucji finansowych jak banki lub SKOKi. Pod koniec 2013 r. w Polsce funkcjonowały cztery tego typu biura: BIG InfoMonitor, Krajowy Rejestr Długów, Rejestr Dłużników ERIF oraz Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej.

Warto wiedzieć, że rejestry długów nie są przeznaczone wyłącznie dla wierzycieli. Dobrym rozwiązaniem jest sprawdzenie stanu swoich zobowiązań np. przed złożeniem wniosku o kredyt. Aby dokonać takiej weryfikacji, należy wystąpić o raport na swój temat do właściwego rejestru. W przypadku BIK można tego dokonać samodzielnie poprzez stronę www.bik.pl, gdzie odpłatnie można zamówić raport odnośnie naszej historii kredytowej. Jeżeli nie chcemy płacić za raport warto wiedzieć, że:

Zgodnie z Ustawą o ochronie danych finansowych, każda osoba może ubiegać się od BIK wydania (raz na 6 miesięcy) tzw. Bezpłatnej Informacji Ustawowej - wystarczy zalogować się na stronie i zamówić taką informację.

Taka bezpłatna informacja zawiera tylko podstawowe informacje na temat naszej historii finansowej, jednak możemy z niej dowiedzieć się czy czasami nie nastąpił jakikolwiek błąd, który będziemy mogli wyjaśnić przed złożeniem wniosku kredytowego.

Co ciekawe, niekiedy warto zaciągnąć kilka małych kredytów, które następnie należy terminowo spłacić, aby pojawić się w bazie danych banków. W późniejszym okresie może to zaowocować lepszą oceną naszej wiarygodności kredytowej (scoringiem) oraz łatwiejszym otrzymaniem większego kredytu (np. hipotecznego lub gotówkowego).

To, w jaki sposób zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku zależy m.in. od tego, czy pieniędzy potrzebujemy natychmiast (pilna potrzeba zdobycia gotówki) czy może jesteśmy w stanie odwlec to w czasie. W pierwszym przypadku możliwości są ograniczone, jednak nasze szanse można zwiększyć poprzez:

• wybranie rat równych zamiast malejących – w tym wariancie przez pewien okres raty są niższe i nie musimy wykazywać większej zdolności kredytowej
• przystąpienie do kredytu wraz z osobą posiadającą większą zdolność (rodzina, przyjaciele) – dzięki czemu stajemy się dla banku bardziej wiarygodni. Instytucje finansowe są bardziej skłonne udzielać kredytów z lepszym zabezpieczeniem,
• wydłużyć okres kredytowania – co pozwoli na obniżenie wysokości miesięcznej raty (trzeba pamiętać, że jednocześnie zwiększy się całkowity koszt kredytu)
• zamknięcie nieużywanych kart kredytowych lub przyznanych limitów w rachunku, które traktowane są jako zaciągnięte zobowiązania. Banki wyliczając naszą zdolność, wliczają je w poczet naszego zadłużenia pomimo tego, że z nich obecnie nie korzystamy.

Jeżeli natomiast planujemy zaciągnięcie kredytu np. za kilka miesięcy warto w tym czasie dokładnie się przygotować. W jaki sposób?

• sprawdzenie samodzielnie historię w BIK i zbadanie, czy wszystkie informacje w niej zawarte są zgodne ze stanem faktycznym (możliwość wyjaśnienia błędów, które się zdarzają),
• spłacenie/zamknięcie karty kredytowej lub przyznanie limitu w rachunku,
• zapoznanie się z ofertami banków i sprawdzenie który bank najkorzystniej obliczy dla nas zdolność,
• zadbanie o udokumentowanie wszystkich uzyskiwanych dochodów (np. jeżeli wynajmujemy nieruchomość - przedstawmy ważną, podpisaną umowę najmu i potwierdzenie zapłaconych podatków) ,
• pożyczmy wcześniej mniejszą sumę pieniędzy lub weźmy coś na raty, po czym spłaćmy wszystko w terminie – banki będą miały do nas większe zaufanie.

Na koniec warto pamiętać, że ostateczna decyzja zależy od banku. Stosując jednak powyższe rady, możemy zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie naszego wniosku kredytowego. Ponadto unikniemy niepotrzebnego stresu, który mógłby się pojawić w przypadku nieprzewidzianych sytuacjach, których mogliśmy uniknąć.

Zaciągając kredyt lub pożyczkę możemy zdecydować się na następujące rodzaje oprocentowania: stałe, które jest znane kredytobiorcy w momencie podpisania umowy oraz zmienne, uzależnione od wysokości stóp procentowych obowiązujących na rynku międzybankowym. W przypadku stałego oprocentowania, nie musimy martwić się, że rata naszego kredytu wzrośnie. Należy jednak zaznaczyć, iż bank w umowie może zastrzec stałość oprocentowania w określonym czasie np. 2, 5, 10 lat. Po upływie tego terminu banki zaczną dostosowywać wysokość oprocentowania kredytu do aktualnej sytuacji na rynku.

Z kolei w przypadku zmiennego oprocentowania mamy do czynienia z połączeniem czynnika stałego (czyli z góry określonej marży banku) oraz elementu zmiennego, którym najczęściej jest wysokość stóp procentowych na rynku międzybankowym (WIBOR, EURIBOR lub LIBOR). Wysokość raty uzależniona jest zatem od panującej sytuacji na rynku, przy czym podobnie jak w przypadku stałego oprocentowania należy dokładnie zapoznać się z zapisami umowy. Banki albowiem stosują rozmaite zasady odnośnie zmiany oprocentowania, w tym: różne terminy aktualizacji danych, ustalenie konkretnej zmiany wartości wskaźnika lub wprowadzanie zmian w oprocentowaniu z opóźnieniem. Przed zaciągnięciem kredytu lub pożyczki z oprocentowaniem zmiennym warto dopytać, od jakich wskaźników uzależniona jest wysokość naszej raty oraz na jakich dokładnie zasadach wprowadzane są zmiany.

Przed wyborem konkretnego rodzaju oprocentowania warto brać pod uwagę długoterminowy trend na rynku, a nie krótkotrwałe wahania stopy procentowej. Ma to szczególne znaczenie np. przy wieloletnim kredycie hipotecznym. W tym celu warto chociażby prześledzić jak zmieniały się historyczne stopy procentowe, przy czym trzeba zdawać sobie sprawę, że niekoniecznie muszą one odzwierciedlać trend w bardzo długim okresie.

Kolejnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy zaciągnięciu kredytu to wybór scenariusza spłat. W tym przypadku mamy do czynienia z dwoma wariantami: spłata w ratach równych lub malejących. W przypadku pierwszego, rata w całym okresie kredytowania jest stałej wysokości i zawiera w sobie zarówno część kapitału, jak i odsetki, których proporcje zmieniają się w czasie. Początkowo spłacamy więcej odsetek, a mniej kapitału. Wraz z czasem proporcje te odwracają się. Z kolei w przypadku rat malejących, ich wysokość jest mniejsza wraz z upływem czasu. W ich skład wchodzi stała kwota kapitału (długu) oraz odsetki, które naliczane są od pozostałego do spłaty zadłużenia.

Wybór rat malejących jest korzystniejszy, gdyż szybciej spłacane jest zobowiązanie i suma odsetek będzie niższa niż w przypadku rat równych. Niestety, rata malejąca jest przez około połowę okresu kredytowania wyższa od raty stałej (dla takiej samej kwoty, okresu i oprocentowania), dlatego na ratę malejącą mogą pozwolić sobie jedynie osoby z dobrą zdolnością kredytową.

Przykład:

_ Kredyt gotówkowy na 5 lat w wys. 25.000 zł oprocentowany w skali roku 12%. W przypadku wariantu opartego na ratach równych całkowity koszt kredytu wyniesie 33.367 zł, podczas gdy dla wariantu rat malejących łączny koszt to 32.625 zł. _

Przy zaciągnięciu jakiegokolwiek oprocentowanego długu należy pamiętać, że im krótszy okres spłaty tym łączny koszt kredytu/pożyczki będzie mniejszy. Zależność całkowitego kosztu kredytu od okresu spłaty przedstawia tabela poniżej, w której wykorzystano parametry kredytu (raty malejące) z przykładu powyżej:

Źródło: http://direct.money.pl/kalkulatory/kalkulator-kredytowy/

Biorąc pod uwagę różnice w wysokości koszty kredytu w zależności od okresu spłaty, niezwykle ważne jest przeprowadzenie analizy domowego budżetu w celu określenia maksymalnej kwoty miesięcznej raty, która pozwoli nam dopasować optymalny okres spłaty kredytu w relacji do wysokości raty, która nie będzie znacząco obciążać naszych finansów.

Podstawowym kosztem zaciągnięcia kredytu lub pożyczki jest oprocentowanie według którego nalicza się odsetki oraz prowizja za udzielenie. Przed zaciągnięciem zobowiązania należy dokładnie zapoznać się z warunkami umowy, w której szczegółowo powinny być opisane wszystkie parametry zobowiązania. Należy przy tym pamiętać, aby nie sugerować się wyłącznie wysokością oprocentowania, ponieważ instytucje mogą naliczać różnego rodzaju opłaty dodatkowe. Mogą to być przykładowo opłaty:

• administracyjne lub inaczej manipulacyjne opłaty - za proces udzielenia pożyczki,
• właściwe - za udzielenie pożyczki,
• koszty zabezpieczeń,
• ubezpieczenia pożyczki.

Analizując warunki kredytu, czy pożyczki warto przyjrzeć się całkowitemu kosztowi (łączna kwota jaką będziemy musieli zapłacić z tytułu zaciągnięcia długu). Bardzo pomocny jest wskaźnik RRSO (rzeczywista roczna stopa oprocentowania), informuje on o odsetkach i innych opłatach oraz ułatwia porównanie różnych ofert. RRSO jednak nie sprawdzi się w odniesieniu do pożyczek krótkoterminowych (np. na kilka tygodni).

Osoby, które nie uzyskały kredytu w banku często kierują się do różnego rodzaju firm pożyczkowych. Oferują one możliwość zaciągnięcia pożyczki w krótkim czasie przy minimum formalności. Taka dostępność usługi wiąże się jednak z wyższą ceną, gdyż koszt pożyczki powiększony jest o wiele opłat dodatkowych. W czerwcu ubiegłego roku, UOKIK opublikował raport o opłatach stosowanych przez firmy pożyczkowe. Oprócz wyżej wymienionych (prowizja, opłata administracyjna itd.) wśród najczęściej spotykanych opłat, na które szczególnie trzeba zwracać uwagę zaliczamy:

• opłata za obsługę w domu - naliczana gdy przedstawiciel przychodzi do domu konsumenta i osobiście odbiera raty,
• dodatkowa opłata przygotowawcza - jednorazowa za dostarczenie pieniędzy do domu pożyczkobiorcy,
• koszty zabezpieczenia pożyczki,
• opłata za przedłużenie okresu spłaty.

Aby uniknąć nieprzewidzianych kosztów i opłat należy dokładnie przeczytać umowę pożyczki. To w niej określone są prawa i obowiązki zarówno podmiotu udzielającego danego zobowiązania jak i samego klienta. Ponadto w dokumencie tym znajdują się informacje o wysokości kosztów kredytowych, o możliwości wcześniejszej spłaty kredytu, a także wzór odstąpienia od umowy.

Przede wszystkim decydując się na jakiekolwiek zobowiązanie, bardzo istotną kwestią jest dokonanie przeglądu rynku i zapoznanie się z ofertami jak największej liczby podmiotów. Porównanie różnych ofert pozwala nie tylko poznać warunki obowiązujące w innych bankach, ale także daje możliwość wybrania najbardziej atrakcyjnych ofert. Wybór korzystniejszych warunków to późniejsze niższe koszty kredytowe.

Na koniec warto wspomnieć o wyrobieniu nawyku oszczędzania i budowaniu _ poduszki finansowej _. Nic nie daje takiego komfortu i poczucia bezpieczeństwa jak świadomość posiadania odłożonych _ środków na czarną godzinę _. Jeżeli planujemy zaciągnąć większy kredyt (np. kredyt hipoteczny lub kredyt samochodowy) warto zacząć się przygotowywać do tego ze znacznym wyprzedzeniem. Uwzględnienie w budżecie domowym oszczędności w określonej stałej wysokości z jednej strony przygotuje nas do konieczności spłacania późniejszych rat. Z drugiej natomiast pozwoli na stworzenia oszczędności, z których będziemy mogli skorzystać na wypadek nieprzewidzianych sytuacji losowych. W zależności od sytuacji danej osoby, takie rezerwy finansowe powinny obejmować kilkakrotność średniomiesięcznych wydatków. Dzięki temu na wypadek np. utraty pracy będziemy dysponować środkami, które bez większych problemów pozwolą nam na _ przetrwanie _ trudnego okresu do czasu znalezienia nowego zatrudnienia. W przypadku braku takiego zabezpieczenia, w
momencie zaistnienia nieprzewidzianych zdarzeń, możemy popaść w poważne kłopoty finansowe i tzw. spiralę zadłużenia, a to oznacza już bardzo poważne kłopoty.

Czytaj więcej w Money.pl

• Rekordowe półrocze. Pożyczamy coraz więcej
• Bierzemy coraz więcej kredytów. Padł rekord
• AB spłaciło kredyty
• Niepokojące dane dotyczące Polaków. Chodzi o setki milionów