Od 31. marca będzie można na jakiś czas zawiesić działalność gospodarczą. Ma to znaczenie dla osób, które prowadzą małe, rodzinne firmy i mają niepełnoletnie dzieci.
Od 31. marca 2009 roku zaczną obowiązywać nowe przepisy dotyczące m.in. zgłaszania zawieszenia działalności gospodarczej, które zostały wprowadzone 10. lipca 2008 r. ustawą o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Zgodnie z tymi przepisami będzie można na jakiś czas zawiesić działalność gospodarczą. Szczególnie ma to znaczenie dla osób, które prowadzą małe, rodzinne firmy i mają niepełnoletnie dzieci.
W przypadku prowadzenia małych firm rodzinnych po śmierci przedsiębiorcy jego firma najczęściej dziedziczona jest przez członków rodziny, którzy kontynuują działalność. Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje tzw. otwarcie spadku i z tą samą chwilą spadkobierca nabywa spadek. Prawomocne postanowienie sądu stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.
Po odziedziczeniu rodzinnego biznesu spadkobierca ma różne wyjścia. Może taką odziedziczoną firmę zlikwidować, zdecydować się na jej prowadzenie albo zawieszenie (zawieszenie działalności gospodarczej odbywać się będzie w organach ewidencyjnych na podstawie przepisów ustawy z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej. Przepisy określające tryb zgłaszania zawieszenia i wpisu do ewidencji zostały wprowadzone ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 141, poz. 888), a zaczną obowiązywać dopiero z dniem 31 marca 2009 r.).
Problemy pojawiają się w sytuacji, w której jedynym spadkobiercą jest osoba małoletnia, gdyż prowadzenie działalności gospodarczej nie mieści się w zakresie spraw, które małoletni może prowadzić bez zgody jego przedstawicieli ustawowych (zatem nie może wykonywać jej we własnym imieniu). Do czasu uzyskania pełnoletniości przez spadkobiercę konieczne będzie ustanowienie opiekuna, który będzie sprawował pieczę nad nim i jego majątkiem.
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w art. 94 § 3 przewidują, że jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, albo jeżeli rodzice są nieznani, czy nie żyją, ustanawia się dla dziecka opiekę. Postępowanie w sprawie ustanowienia opiekuna wszczyna się z urzędu (art. 570 k.p.c.). Sąd opiekuńczy ma obowiązek ustanowić taką opiekę, jeżeli otrzyma informację, że nastąpił taki prawny powód.
Zasada działania przez sąd z urzędu, bez czekania na wniosek osoby uprawnionej, wynika z celu postępowania opiekuńczego, jakim jest wszechstronna ochrona osób wymagających pieczy prawnej nad ich osobą i majątkiem. Ponadto każdy obywatel ma obowiązek zawiadomienia sądu opiekuńczego, o tym, że wystąpiło zdarzenie uzasadniające ustanowienie dla małoletniego opiekuna. W szczególności, zgodnie z art. 572 § 2 k.p.c., obowiązek ten ciąży na urzędach stanu cywilnego, sądach, prokuraturach, notariuszach, organach gminy, policji, placówkach oświatowych, opiekunach społecznych, społecznych organach pomocniczych sądu opiekuńczego oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi.
| Właściwym miejscowo do ustanowienia opieki nad małoletnim jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w przypadku braku miejsca zamieszkania, sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. W wypadkach nagłych sąd opiekuńczy wydaje z urzędu wszelkie potrzebne zarządzenia - nawet w stosunku do osób, dla których nie jest właściwy miejscowo. Do podstawowych założeń systemu opiekuńczego należy zasada dobra dziecka i zasada powszechności opieki oraz związana z nią zasada ustanawiania opieki z urzędu (uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r.- III CZP 46/75). |
| --- |
Dobro dziecka stanowi kryterium rozstrzygające zarówno w wyborze opiekuna, jak i o treści innych rozstrzygnięć wydawanych przez sąd opiekuńczy w toku trwania opieki. Opieka powinna być ustanowiona w sensie prawnym, choćby nawet dziecko znajdowało się w należytych warunkach i pod dobrą pieczą krewnych lub innych osób bliskich. Dla prawidłowego toku opieki szczególne znaczenie ma powołanie na opiekunów (opiekuna) właściwych osób (osoby), czyli takich, które mogą zapewnić dziecku należyte wychowanie i w sposób rzetelny przejmą pieczę nad jego majątkiem.
| Opiekunowie, bądź opiekun, podlegają stałemu nadzorowi sądu opiekuńczego (zgodnie z art. 155 § 1 kro). Nadzór ten powinien być tak zorganizowany, aby sąd opiekuńczy uzyskiwał regularne i rzeczywiste dane o sposobie sprawowania opieki i jej wynikach tak, aby kontrola ze strony sądu była realna. Nadzór musi być rzeczywisty, a nie formalny. Sąd kontroluje także, czy opiekunowie nie podejmują sami decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku małoletniego. |
| --- |
Sąd opiekuńczy władny jest zatem zdecydować, czy opiekun ma kontynuować działalność gospodarczą po zmarłych rodzicach, czy też przystąpić do procesu likwidacji tej działalności albo do jej zawieszenia. Mając zawsze na uwadze dobro dziecka, zasadnym będzie zlikwidowanie działalności po rodzicach i przekazanie uzyskanej kwoty (np. ze sprzedaży urządzeń, czy sprzętu) na rachunek małoletniego spadkobiercy. W innej sytuacji, na przykład gdy spadkobierca ma 17 lat i będzie zamierzał kontynuować działalność po rodzicach, likwidacja nie będzie konieczna. Wówczas należy ustanowić opiekuna, który pomoże małoletniemu w doprowadzeniu na przykład do zawieszenia działalności.
W konsekwencji, aby pełnoletni następca prawny mógł kontynuować działalność, którą zawiesił po śmierci rodziców, musi przede wszystkim dopełnić formalności w zakresie rejestracji. Spadkobierca będzie musiał zarejestrować odziedziczoną firmę jako nowy, odrębny podmiot gospodarczy. W takim przypadku powstanie odrębny podmiot prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek. Wymagane zatem będzie zarówno zgłoszenie dla potrzeb VAT, jak i wybór formy opodatkowania podatkiem dochodowym. W sytuacji, gdy spadkobierca prowadzi też inną działalność na własne imię i nazwisko, będziemy mieli do czynienia jedynie z rozszerzeniem prowadzonej już działalności gospodarczej.
Autorka jest prawnik Blue Tax Group S.A.