Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mają aż cztery sposoby na płacenie podatków: skalę podatkową (rozliczenie według stawek 18 proc. i 32 proc.), 19-proc. podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oraz kartę podatkową. Każda z tych form rozliczeń z fiskusem ma swoje plusy i minusy.
Skala podatkowa to podstawowa forma opodatkowania, dostępna dla wszystkich przedsiębiorców bez żadnych ograniczeń. Przedsiębiorca rozliczający się z fiskusem w tej formie może korzystać z wszystkich ulg podatkowych przewidzianych ustawą: na dzieci, rehabilitacyjnej czy dla osób osiągających dochody za granicą.
Co więcej, tylko w przypadku tej formy opodatkowania może rozliczyć się na zasadach preferencyjnych, czyli wspólnie z małżonkiem lub na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko – żaden z pozostałych sposobów rozliczeń z fiskusem takiej nie daje takich możliwości.
Atutem skali podatkowej jest także możliwość obniżania przychodów firmy o koszty ponoszone w związku z wykonywaną działalnością. Im wyższe koszty uzyskania przychodów, tym niższa podstawa opodatkowania – a w efekcie relatywnie niższy podatek. Skala podatkowa będzie więc najbardziej opłacalna dla tych przedsiębiorców, których działalność wymaga ponoszenia wysokich nakładów.
Jeśli dochód prowadzącego działalność gospodarczą mieszczą się w pierwszym progu podatkowym (do 85 528 zł), podatek wylicza się według niższej, 18-proc. stawki, a po przekroczeniu tego progu – według wyższej, 32-procentowej (od nadwyżki ponad 85 528 zł). Należy jednak pamiętać, że jeśli w rodzinie zarabia tylko przedsiębiorca lub to jego dochód jest głównym źródłem utrzymania rodziny, wspólne rozliczenie z gorzej zarabiającym lub nie posiadającym w ogóle dochodu współmałżonkiem może sprawić, że przekroczenie pierwszego progu podatkowego nie będzie miało znaczenia.
Przedsiębiorca, który rozlicza się z fiskusem za pomocą skali podatkowej, zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów (chyba że jego przychody przekroczą w ciągu roku równowartość 1 mln 200 tys. euro – wtedy zamiast KPiR należy prowadzić księgi rachunkowe).
Podatek liniowy
Podatek liniowy jest korzystny dla przedsiębiorców z wysokim dochodem, bowiem zobowiązanie podatkowe obliczane jest według jednej, 19-proc. stawki, niezależnie od tego, jak duży jest dochód firmy. Jeśli przedsiębiorca zarabia niewiele, korzystniejsza może okazać się skala podatkowa, ze względu na niższą o jeden punkt procentowy stawkę podatku (dla pierwszego progu stawka wynosi 18 proc.).
Od jakiej zatem kwoty dochodu opłaca się podatek liniowy? Mniej więcej od 99 tys. złotych. Dlaczego nie od kwoty wyższej niż 85 528 zł, od której obowiązuje wyższy, 32-proc. podatek, gdy przedsiębiorca rozlicza się według skali podatkowej? Bowiem właśnie na poziomie 99 tys. zł przebiega granica opłacalności pomiędzy 18-proc. stawką obowiązującą przy skali podatkowej a 19-proc. podatkiem liniowym – przy takiej kwocie dochodu podatek w obydwu przypadkach wyniesie około 19 tys. zł (przy założeniu, że przedsiębiorca na skali podatkowej nie miałby prawa do żadnej z przewidzianych prawem ulg podatkowych, a od podatku nie odliczono jeszcze części zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne).
| *Dochód * | Podatek wynikający z zastosowania skali podatkowej (stawki 18 proc. i 32 proc.) | Podatek wynikający z zastosowania jednolitej, 19-proc. stawki liniowej |
|---|---|---|
| 87 tys. zł | około 15 tys. 310 zł | 16 tys. 530 zł |
| 99 tys. zł | około 19 tys. 150 zł | 19 tys. zł |
| 120 tys. zł | około 25 tys. 870 zł | 22 tys. 800 zł |
Źródło: obliczenia Tax Care
Podatek liniowy pozbawia jednak przedsiębiorcę prawie wszystkich przewidzianych ustawą ulg podatkowych oraz możliwości wspólnego rozliczania się z małżonkiem lub dzieckiem. A to oznacza, że gdyby na przykład przedsiębiorca miał kilkoro dzieci i żonę, która opiekuje się domem i w związku z tym nie zarabia, granica opłacalności pomiędzy skalą podatkową i podatkiem liniowym wzrosłaby proporcjonalnie do zastosowanych ulg.
Przedsiębiorca na liniowym, osiągający dochód tylko z działalności gospodarczej, może skorzystać tylko z ulgi dla osiągających dochody za granicą. Może także odliczać od przychodu koszty jego uzyskania.
Ryczałt ewidencjonowany
O tym, czy ryczałt będzie dla przedsiębiorcy opłacalny, decyduje rodzaj prowadzonego przez niego biznesu. Najniższe stawki, w wysokości 3 proc., 5,5 proc. oraz 8,5 proc., przeznaczone są m.in. dla działalności handlowo-usługowej, gastronomicznej, wytwórczej i budowlanej. Ale już prowadzący działalność gospodarczą osobiście, w ramach tzw. wolnych zawodów, do których zaliczają się m.in. lekarze, położne, tłumacze czy nauczyciele, muszą liczyć się ze znacznie wyższą, bo 20-proc. stawką. Ten sposób rozliczeń firm z fiskusem nie wymaga prowadzenia KPiR – ryczałtowcy muszą prowadzić tylko ewidencję przychodów i na tej podstawie wyliczają należny urzędowi skarbowemu podatek.
Ryczałtowcy nie mają prawa do odliczania kosztów uzyskania przychodów - wysokość podatku oblicza się od przychodów. Jeśli zatem firma ponosi duże koszty, na przykład zakupu towarów czy produktów, bądź koszty związane z inwestycjami, może się okazać, że ryczałt będzie dla niej nieopłacalny.
Karta podatkowa
Dużym plusem karty podatkowej jest brak konieczności prowadzenia księgowości – przedsiębiorca rozliczający się w ten sposób z fiskusem jest jedynie zobowiązany do wystawiania faktur i rachunków, które dokumentują sprzedaż towarów czy usług, oraz przechowywania tych dokumentów przez kolejne 5 lat. Miesięczny podatek przedsiębiorcy na karcie podatkowej nie zależy od faktycznych dochodów firmy.
Kwotę podatku ustala w drodze decyzji naczelnik urzędu skarbowego, kierując się rodzajem i zakresem prowadzonej działalności, liczbą pracowników przedsiębiorstwa oraz liczbą mieszkańców miejscowości, w której działa firma. Plusem jest to, że są to zazwyczaj niewysokie kwoty – na przykład nie zatrudniający pracowników zegarmistrz w miejscowości do 5 tys. mieszkańców zapłaci miesięcznie 180 zł podatku, a kosmetyczka – 119 zł. Niestety, przedsiębiorca musi płacić wyznaczoną przez urząd kwotę podatku nawet wtedy, gdy biznes nie idzie najlepiej i firma ponosi stratę.
Kartą mogą być opodatkowane wybrane rodzaje działalności usługowej, wytwórczo-usługowej oraz handlowej - za pomocą karty mogą się rozliczać z fiskusem między innymi: jubilerzy, grawerzy, zegarmistrzowie, zakłady fryzjerskie i kosmetyczne czy firmy świadczące usługi parkingowe, sprzątania wnętrz oraz zajmujące się handlem detalicznym.
| Forma opodatkowania | Plusy | Minusy |
|---|---|---|
| Skala podatkowa (stawki podatkowe: 18 proc. dla dochodu do 85 528 zł lub 32 proc. dla wyższego dochodu) | - możliwość skorzystania z wszystkich przewidzianych ustawą ulg podatkowych oraz ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem i dzieckiem - możliwość obniżania przychodów firmy za pomocą kosztów, dzięki czemu obniża się podatek - możliwość opłacania zaliczek na podatek w ulgowej formie: co kwartał lub zaliczek uproszczonych | - progresywna forma opodatkowania powoduje, że przedsiębiorcy grozi znacznie wyższy, 32-proc. podatek |
| Podatek liniowy (19 proc.) | - jednolita, 19-proc. stawka, niezależnie od kwoty dochodu - możliwość obniżania przychodów firmy za pomocą kosztów, dzięki czemu obniża się podatek - możliwość opłacania zaliczek na podatek w ulgowej formie: co kwartał lub zaliczek uproszczonych | - brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub samotnie wychowywanym dzieckiem - brak możliwości zastosowania ulg podatkowych, jeśli dochód uzyskiwany jest tylko z działalności gospodarczej |
| Ryczałt (stawki podatkowe: 3 proc., 5,5 proc., 8,5 proc., 17 proc., 20 proc., w zależności od rodzaju działalności gospodarczej) | - możliwość skorzystania z niskich, nawet kilkuprocentowych stawek podatku - prosta księgowość w formie ewidencji przychodów - możliwość opłacania zaliczek na podatek w ulgowej formie: co kwartał | - nie jest dostępny dla wszystkich rodzajów działalności oraz dla przedsiębiorców o wysokich przychodach (powyżej 150 tys. euro) - brak możliwości rozliczania kosztów uzyskania przychodów (ryczałt oblicza się od przychodu firmy) - brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub samotnie wychowywanym dzieckiem - brak ulgi na dzieci |
| Karta podatkowa (nie ma określonej stawki procentowej – przedsiębiorca na karcie płaci co miesiąc taką samą kwotę podatku, uzależnioną od rodzaju i zakresu działalności gospodarczej, liczby pracowników oraz liczby mieszkańców miejscowości, w której działa firma) | - zazwyczaj niska stawka podatku, niezależna od faktycznych zarobków (rozwiązanie korzystne, gdy firma ma relatywnie wysoki dochód) - brak obowiązku prowadzenia księgowości - brak rocznego zeznania PIT dla dochodów z działalności | - brak prawa do wszelkich odliczeń i ulg podatkowych (za wyjątkiem składki zdrowotnej) - stała, odgórna stawka podatku nie jest korzystna w sytuacji, gdy firma nie zarabia lub poniosła stratę |
Źródło: Tax Care
Przedsiębiorcy zaznaczają wybraną formę opodatkowania na formularzu CEIDG-1, składanym w związku z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Jeśli decydują się na kartę podatkową, dodatkowo składają fiskusowi zgłoszenie PIT-16 (można je złożyć wraz z wnioskiem o rozpoczęcie działalności). Formę opodatkowania należy wybrać najpóźniej do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia pierwszego przychodu. Zmiana sposobu rozliczeń z fiskusem jest możliwa później tylko raz w roku – w styczniu każdego roku podatkowego (do 20 stycznia).