Pod koniec kwietnia br. Prezydent podpisał ustawę z dnia 13 marca 2003 r o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. (z wyjątkiem art. 15, który wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2003 r.). Jednocześnie utraci moc ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 wraz z późn. zm.)
Nowa ustawa ma na celu dostosowanie zasad przeprowadzania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej (Dyrektywa Rady 98/59/WE z dnia 20.07.1998 r. dotycząca zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie zwolnień grupowych).
Ustawa uwzględnia także zmiany wprowadzone nowelizacją Kodeksu Pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 26.07.2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146), w tym przede wszystkim:
- objęcie ustawą wyłącznie pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników;
- częściowe dostosowanie definicji zwolnienia grupowego do wymagań dyrektywy 98/59;
- uzależnienie prawa do odprawy pieniężnej od zakładowego stażu pracy zwalnianego pracownika.
W nowej ustawie pomija się lub modyfikuje niektóre dotychczasowe regulacje. M.in. w ustawie tej nie będzie zapisu art. 7a obowiązującej obecnie ustawy, dotyczącego rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia przez syndyka lub likwidatora, dokonanego w razie upadłości lub likwidacji zakładu pracy i braku środków na wynagrodzenia dla pracowników.
Jak podkreślono w uzasadnieniu do projektu omawianej ustawy - przepis ten nie sprzyja stosowaniu jednolitych reguł przy zwalnianiu pracowników w likwidowanych i upadających firmach, zaś przesłanka jego stosowania (brak środków na wynagrodzenia pracowników) jest nieostra i powoduje istotne trudności w praktycznym stosowaniu przepisu.
W zakresie dostosowywania prawa do regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej ustawa przewiduje:
1) przejęcie definicji zwolnienia grupowego w pełni odzwierciedlającej jedną z dwóch unijnych koncepcji definicji takiego zwolnienia;
2) określenie przedmiotu i trybu postępowania poprzedzającego dokonanie zwolnienia grupowego (etap konsultacji i informacji z zakładowymi organizacjami związkowymi);
3) wprowadzenie nowego etapu w postępowaniu związanym z grupowym zwolnieniem - tzw. notyfikacja;
Notyfikacja - zawierająca informacje dot. przyjętych ustaleń związanych z grupowym zwolnieniem - będzie dokonywana po zawarciu porozumienia dotyczącego zwolnienia, a jej adresatem będzie powiatowy urząd pracy.
Notyfikacja nie będzie jednak wymagana w przypadku gdy zwolnienia są następstwem orzeczenia sądowego o likwidacji firmy, chyba że o przekazanie takich informacji zawnioskuje powiatowy urząd pracy.
Jednocześnie w nowej ustawie rezygnuje się z obecnie obowiązującego rozwiązania, zgodnie z którym urząd pracy jest zawiadamiany o planowanym zwolnieniu grupowym we wczesnym etapie powzięcia przez pracodawcę decyzji o dokonaniu zwolnień grupowych.
4) wprowadzenie minimalnego 30-dniowego okresu ochronnego, poprzedzającego zwolnienia pracowników (obecnie: 45 dni);
5) przyznanie przedstawicielom pracowników uprawnień przewidzianych w procesie grupowego zwolnienia dla zakładowych organizacji związkowych, w przypadku, gdy u danego pracodawcy takie organizacje nie działają.
Inne zmiany dotyczą:
- bardziej elastycznego uregulowania trybu współdziałania pracodawcy z zakładowymi organizacjami związkowymi przy zawieraniu porozumienia w sprawie grupowego zwolnienia;
- zrezygnowania z określenia przypadków pozbawiających pracowników zwalnianych z pracy prawa do otrzymania odprawy pieniężnej;
- wyłączenia prawa do dodatku wyrównawczego w odniesieniu do niektórych szczególnie chronionych pracowników, wobec których zastosowano wypowiedzenie dotychczasowych warunków zatrudnienia.
W pozostałym zakresie nowa ustawa powtarza lub nawiązuje do dotychczasowych regulacji zawartych w obowiązującej obecnie ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Do trwających w dniu wejścia w życie ustawy postępowań dotyczących rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy na podstawie przepisów obecnie obowiązującej ustawy - zastosowanie będą miały obecne przepisy.
Pracownikom, których stosunki pracy ulegną rozwiązaniu poczynając od dnia wejścia w życie nowej ustawy (w następstwie ww. postępowań), przysługiwać będzie odprawa pieniężna na zasadach określonych w obecnych przepisach, chyba że odprawa pieniężna przysługująca na podstawie nowej ustawy będzie dla nich korzystniejsza.
Pracownicy otrzymujący dodatek wyrównawczy w dniu wejścia w życie nowej ustawy, którzy nie byliby uprawnieni do dodatku wyrównawczego na podstawie tej ustawy, zachowują prawo do tego dodatku na zasadach określonych w obowiązujących obecnie przepisach.