Obowiązki sprzedawcy w handlu poza lokalem firmowym

Poza przepisami ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, a także samego Kodeksu cywilnego, stosuje się do nich przede wszystkim przepisy Rozdziału 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Podstawą poddania tych umów odrębnej regulacji był wzgląd na ochronę konsumentów, którzy mogą podlegać wprowadzeniu w błąd co do stricte handlowego celu prezentacji produktów, jakie są prowadzone w miejscach, które normalnie nie kojarzą się ze sprzedażą albo zostali tam zwabieni przez obietnicę otrzymania darmowego produktu.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/167/t34727.jpg ) ] (http://msp.money.pl/wiadomosci/prawo/artykul/jakie;przepisy;reguluja;umowe;franczyzy,95,0,648799.html) Jakie przepisy regulują umowę franczyzy
Chodziło również o ograniczenie skutków konfuzji, jakiej podlegają konsumenci notorycznie nachodzeni przez domokrążców, kiedy to zakup produktu jest w ocenie wielu z nich jedynym skutecznym sposobem na pozbycie się natręta z domu albo nawet miejsca pracy.

Co więcej, oferta sprzedawców pozalokalowych jest często adresowana do osób starszych, o ograniczonej zdolności oceny zasadności podjęcia decyzji o zawarciu umowy, w tym przede wszystkim podczas prezentacji grupowych, gdzie specjalnie wyszkoleni sprzedawcy wdrażają manipulacyjne techniki, które wykazują nieodzowność zakupu produktów.

Równie istotny jest fakt, że oferowane w ten sposób towary są często wycenione zdecydowanie powyżej ich faktycznej wartości rynkowej, co poza aspektem naruszenia sfery wolicjonalnej konsumentów, stanowi ekonomiczne uzasadnienie odrębnej regulacji tych transakcji.

Jednym z podstawowych praw konsumentów, przyznanych im w związku z zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, jest prawo do uwolnienia się od jej skutków prawnych, poprzez złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Zgodnie z ustawą, oświadczenie takie można złożyć na piśmie, w terminie 10 dni od daty zawarcia umowy.

Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem, tj. nadanie w placówce pocztowej, najlepiej listem poleconym. Należy podkreślić, że możliwość skorzystania z tego prawa nie jest obwarowana koniecznością wskazania przez konsumenta jakichkolwiek przyczyn rezygnacji. Ewentualne nakładanie na konsumentów takiego obowiązku byłoby praktyką niedozwoloną.

Oznacza to, że każdy konsument, który nabył towar poza miejscem, które jest normalnie przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej (lokal), po stwierdzeniu, że uległ jedynie chwilowemu zauroczeniu jego prezentacją, albo towar ten nie będzie mu po prostu potrzebny, może się rozmyślić, odstąpić od umowy i żądać zwrotu gotówki.

Jest to – co warto podkreślić – istotny wyłom w jednej z podstawowych zasad prawa cywilnego, zgodnie z którą, umów należy dotrzymywać (pacta sunt servanda). W przypadku tym, opierając się na wytycznych prawa wspólnotowego (Dyrektywa 85/577/EWG w sprawie umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa), polski ustawodawca uznał, że wzgląd na interesy konsumentów, jako słabszych uczestników stosunków umownych, przemawia za odstąpieniem od zasady pewności obrotu gospodarczego.

Należy dodać, że o ile konsument nie został poinformowany na piśmie o prawie odstąpienia od umowy, bieg terminu 10 dni rozpoczyna się dopiero od chwili uzyskania takiej informacji, z zastrzeżeniem, że konsument nie może odstąpić od umowy po upływie 3 miesięcy od daty jej wykonania.

W przypadku skutecznego odstąpienia od umowy, konsument jest zwolniony ze wszelkich zobowiązań, a umowa jest uważana za niebyłą. Zwrot świadczeń, w tym uiszczonej przez konsumenta ceny towaru, powinien nastąpić w terminie 14 dni. O ile konsument dokona jakichkolwiek przedpłat, ustawa gwarantuje mu odsetki ustawowe.

Mimo że omawiana regulacja wydaje się czytelna, na gruncie jej stosowania dochodzi do wątpliwości interpretacyjnych. Przykładowo, sporną jest sytuacja, w której prezentacje towarów konsumenckich są prowadzone np. na giełdach i wystawach dostępnych publicznie. Wątpliwość dotyczy tu samej definicji lokalu. Możliwe są w tym przypadku rozbieżne oceny.

Prokonsumecka akcentuje, że tereny wystawowe nie są z założenia przeznaczone do sprzedaży i konsumenci nie są przygotowani na krytyczną ocenę prezentowanych im towarów. Przeciwna wskazuje, że przeciwnie, tereny te mają charakter przynajmniej powiązany, wystawowo-sprzedażowy i jeśli tylko stoisko jest odpowiednio oznaczone, to może być uznane za lokal na potrzeby omawianej ustawy.

Na straży realizacji prawa konsumentów, o którym tu mowa, stoi ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która w art. 5 uznaje za niedozwolone działania wprowadzające konsumentów w błąd, w tym m.in. co do _ praw konsumenta, w szczególności prawa do odstąpienia od umowy _, a w art. 6 także zaniechania, które mogą polegać na m.in. nieujawnieniu _ handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął _ – z czym mamy do czynienia w przypadku części prezentacji dokonywanych poza lokalem przedsiębiorstwa, albo zaniechaniu udzielenia konsumentom informacji _ o istnieniu prawa do odstąpienia od umowy jeżeli prawo takie wynika z ustawy lub umowy. _

Z kolei, art. 7 tej ustawy uznaje za praktykę niedozwoloną w każdych okolicznościach _ prezentowanie produktu jako gratis, darmowy, bezpłatny lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność _ – co może dotyczyć w szczególności prezentacji poprzedzonych informacją o możliwości otrzymania np. gratisowego garnka, przy czym, dopiero na miejscu konsumenci dowiadują się, że koniecznym warunkiem jego odbioru jest np. dokonanie zakupu innego towaru.

Dopuszczenie się przez przedsiębiorców działań lub zaniechań, o których mowa powyżej, może być uznane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. W takim przypadku, działając na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, UOKiK wydaje decyzję, którą może nałożyć na przedsiębiorców wysokie kary pieniężne. Z zawiadomieniem o stosowaniu takich praktyk może wystąpić każdy konsument, który stwierdzi stosowanie nieuczciwych praktyk.

Należy dodać, iż obecnie trwają prace nad nową dyrektywą unijną, która ma zastąpić m.in. dyrektywę 85/577/EWG, a także obecne przepisy krajowe i stanowić faktyczny, europejski kodeks praw konsumenta, który ma w założeniu całościowo regulować umowy konsumenckie i prowadzić do pełnej harmonizacji, a nawet unifikacji w zakresie, o którym tu mowa. Jedną z proponowanych zmian będzie wydłużenie terminu na odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem do 14 dni i będzie to termin jednolity we wszystkich państwach członkowskich UE, a także wprowadzenie standardowego formularza odstąpienia od umowy.

_ Autor jest radcą prawnym w kancelarii Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna, Oddział w Toruniu _