Przy realizacji programów bezzwrotnej pomocy finansowanych ze środków Unii Europejskiej od wynagrodzeń bezpośrednio zaangażowanych w nie pracowników nie powinno się pobierać zaliczek na podatek dochodowy.
Większość instytucji, wypłacając wynagrodzenie tym pracownikom, obliczało, pobierało i odprowadzało do Urzędów Skarbowych zaliczkę na podatek dochodowy. Jest to niezgodne z polskim prawem podatkowym a pracownik może żądać od pracodawcy zwrotu nadmiernie pobranego podatku dochodowego!
Polskie przepisy niestety są nieprecyzyjne w tej kwestii i budzą różne sugestie co do interpretacji przepisów a interpretacje urzędów skarbowych w tej kwestii bywają nieprecyzyjne i często sprzeczne ze sobą, dlatego należy odwołać się do art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zgodnie bowiem z tym artykułem, ust. 1, pkt 46, dochody otrzymane przez podatnika są wolne od podatku jeżeli pochodzą:
- od rządów państw obcych,
- organizacji międzynarodowych lub
- międzynarodowych instytucji finansowych -
ze środków bezzwrotnej pomocy, jeżeli podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy.
Ponadto wolne od podatku są dochody uzyskane przez osoby fizyczne, które dochody te uzyskane są z instytucji Unii Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, do których mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 260/68 z dnia 29 lutego 1968 r. ustanawiającego warunki i procedurę stosowania podatku na rzecz Wspólnot Europejskich (Dz. Urz. WE L 056, z 4.03.1968 r., z późn. zm.),
Ważne źródło pochodzenia środków
Należy tutaj podkreślić, iż istotne jest źródło pochodzenia środków oraz ich bezzwrotny charakter. Również decydującą kwestią jest cel na jaki środki są wydatkowane oraz, że program realizowany jest bezpośrednio przez podatnika.
Natomiast kwestia pochodzenia środków bezzwrotnej pomocy winna być interpretowana w sposób ogólny. Przepis ten w żaden sposób nie wyklucza środków pochodzących ze środków Unii Europejskiej, a przecież środki pochodzące z EFS służą realizacji polityki strukturalnej, której celem jest pomoc słabiej rozwiniętym regionom.
W przytoczonym powyżej przepisie ustawodawca użył słowa _ pochodzą. _Nie zdefiniował jednak tego słowa. Znaczenia zwrotów użytych w treści przepisów prawa podatkowego w pierwszej kolejności oczywiście należy szukać pośród definicji zamieszczonych w przepisach podatkowych. W związku z tym, że ustawodawca nie zdefiniował omawianego słowa należy się odwołać do potocznego rozmienia danego wyrażenia. W potocznym znaczeniu _ pochodzenie _ to _ miejsce, z którego dana rzecz się wywodzi _.
Przytaczając wyrok Najwyższego Sądu Administracyjnego (sygnatura akt II FSK 874/07), zgodnie z art. 32 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych, płatności wkładów z funduszy dokonane przez Komisję Europejską dotyczą faktycznie poniesionych wydatków, które muszą być powiązane z płatnościami dokonanymi przez bezpośrednich beneficjentów, potwierdzonymi przez pokwitowanie faktury lub dokumenty rachunkowe o tej samej wartości dowodowej.
Organ wypłacający zapewnia przy tym otrzymanie środków przez beneficjentów możliwie jak najszybciej i w pełnej wysokości. Polski ustawodawca w art. 27 ust. 1 ustawy o Narodowym Planie Rozwoju zastrzegł przy tym, że dofinansowanie projektów z publicznych środków wspólnotowych polega na zwrocie określonej w umowie o dofinansowanie projektu albo decyzji, części kwalifikowanych wydatków poniesionych przez beneficjenta lub wypłacie premii.
W związku z powyższym bezspornym jest, iż wypłata środków finansowanych w ramach EFS polega na zwrocie wydatków kwalifikowalnych. Środki te wypłacane są z budżetu państwa, a po udokumentowaniu poniesionych wydatków odpowiednia instytucja zwraca się do Komisji Europejskiej o ich zwrot.
W rzeczywistości bezzwrotna pomoc faktycznie pokrywana jest za pomocą środków pożyczonych przez instytucję wdrażającą z budżetu państwa na prefinansowanie realizowanego projektu, a środki wspólnotowe wpływają bezpośrednio do budżetu państwa polskiego dopiero po refundacji przez Unię Europejską kosztów danego projektu. W rezultacie ekonomiczny ciężar pomocy ponoszą ostatecznie instytucje Unii Europejskiej.
Analizując powyższe, opodatkowanie bezzwrotnej pomocy kłóci się zatem z celem jej udzielenia.
Zatem adresatem zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 46 przywołanej ustawy jest podatnik bezpośrednio realizujący cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy zagranicznej.
Dotyczy to zarówno dochodów pracowników, uzyskanych na podstawie umowy o pracę, jak i podatników bezpośrednio realizujących cel programu pod warunkiem, że uczestniczą bezpośrednio w realizacji programu. Ustawa nie uzależnia zastosowania przedmiotowego zwolnienia od tego, czy podatnik otrzymuje bezpośrednio środki w ramach bezzwrotnej pomocy. Wymaga natomiast, by podatnik bezpośrednio realizował cel programu.
Ponadto zgodnie z art. 31, osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.
Oznacza to, że w przypadku, gdy zakład pracy źle obliczył a tym samym błędną kwotę zaliczki pobrał i odprowadził do Urzędu Skarbowego, pracownik może mieć roszczenie do pracodawcy o zwrot nadmiernie pobranego podatku.
Autor jest doświadczonym księgowym, wykładowcą Sopockiej Szkoły Wyższej (dawnej Wyższa Szkoła Finansów i Rachunkowości) w zakresie rachunkowości finansowej oraz rachunkowości w rozliczeniach podatkowych, doktorantem Uniwersytetu Gdańskiego oraz członkiem stowarzyszenia księgowych w Polsce.