Spółka jawna, obok spółki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej, jest zaliczana do tzw. handlowych spółek osobowych.Podczas trwania spółki jawnej może dojść do zmiany składu osobowego wspólników takiej spółki. Może ona nastąpić na podstawie różnych zdarzeń prawnych.
Istotą tej formy powadzenia działalności jest osobiste i bezpośrednie zaangażowanie wspólników w celu prowadzenia stałej i zorganizowanej działalności gospodarczej, zorientowanej na osiąganie zysku.
| Spółka jawna, obok spółki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej, jest zaliczana do tzw. handlowych spółek osobowych. |
| --- |
Przyczyny zmiany składu osobowego
Polskie prawo przewiduje kilka sytuacji, w których następuje zmiana składu osobowego wspólników. Możemy podzielić je na trzy grupy:
1) ustąpienie wspólnika spółki jawnej,
2) wyłączenie wspólnika na mocy wyroku sądowego,
3) śmierć wspólnika i wstąpienie na jego miejsce spadkobiercy.
Ustąpienie wspólnika spółki jawnej
Ta forma zmiany składu osobowego w gronie wspólników spółki jest zdarzaniem prawnym, które prowadzi do utraty przez wspólnika jego członkostwa w spółce, ale nie powoduje rozwiązania spółki.
Może to nastąpić w trzech sytuacjach:
1) zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce (art. 10 § 1 KSH).
Sytuacja ta jest jednak możliwa wyłącznie, gdy umowa spółki jawnej tak stanowi i odbywa się za pisemną zgodą wszystkich pozostałych wspólników, albo w przypadku jeszcze odmiennego uregulowania w umowie spółki. Ta odmienna regulacja może polegać np. na wymogu uzyskania zgody osoby trzeciej, niektórych wspólników, czy też zaostrzenia formy dokonania tej czynności (np. wymóg zachowania formy notarialnej). Należy jednak zwrócić uwagę, iż w przypadku braku postanowienia w umowie spółki o możliwości zbycia udziału w spółce - czynność taka będzie bezwzględnie nieważna.
Odpowiedzialność wspólnika występującego i przystępującego do spółki jawnej za zobowiązania ustępującego udziałowca, związane z uczestnictwem w spółce jawnej i zobowiązania tej spółki, jest solidarna. Zmiana składu wspólników spółki jawnej w drodze zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce nie stanowi również zmiany umowy spółki.
2) *wypowiedzenie umowy spółki *(art. 61 § 1-3 KSH).
Zgodnie z art. 61 KSH jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Jednocześnie spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony. Wypowiedzenie dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nie może zostać wyłączony w umowie spółki.
Regulacja wspomnianego przepisu zabezpiecza nie tylko interesy wspólnika, który zamierza wystąpić ze spółki, a nie trwać w niej bezterminowo, wbrew swojej woli. Jednocześnie wskazanie terminu i formy dokonania wypowiedzenia umowy spółki powoduje, że pozostali wspólnicy mogą odpowiednio przygotować się na wystąpienie jednego ze wspólników.
Wypowiedzenie spółki przez wspólnika powoduje rozwiązanie spółki i prowadzi do jej likwidacji, chyba że pozostali wspólnicy zgodzą się na dalsze prowadzenie spółki, lub jeżeli dalsze trwanie spółki przewiduje umowa spółki (art. 64 KSH). Należy jednak pamiętać, że takie uzgodnienie pomiędzy wspólnikami powinno nastąpić niezwłocznie, tj. najpóźniej przed upływem terminu wypowiedzenia. W przeciwnym razie wspólnik, który wypowiedział umowę spółki, a także jego wierzyciel, mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki jawnej.
3) wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela spółki (art. 62 § 2 KSH).
Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika spółki jawnej, wówczas jego wierzyciel, który na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń służących wspólnikowi w przypadku jego wystąpienia lub rozwiązania spółki, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, nawet gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może skorzystać z terminu umownego.
Wypowiedzenie spółki następuje poprzez jednostronne oświadczenie woli wierzyciela osobistego wspólnika.
Wystąpienie na podstawie wyroku sądowego
Przedstawione powyżej sposoby ustąpienia wspólnika spółki jawnej mają charakter dobrowolny. Kodeks spółek handlowych dopuszcza jednak sytuację przymusowego wystąpienia wspólnika. Zachodzi ona w sytuacji wystąpienia ze spółki na podstawie wyroku sądowego (art. 63 § 2 KSH).
W przypadku zajścia po stronie jednego lub kilku wspólników tzw. ważnych powodów, sąd może na wniosek pozostałych orzec, że wspólnik którego dotyczy ważny powód - występuje ze spółki.
Przepis umożliwiający wystąpienia na podstawie wyroku sądowego ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że postanowienie umowy pozbawiające któregokolwiek ze wspólników spółki jawnej prawa żądania rozwiązania spółki z ważnych powodów jest nieważne z mocy prawa.
Kodeks spółek handlowych nie precyzuje, co kryje się pod pojęciem _ ważnych powodów _. Jednakże zawsze można przyjąć, iż brak wzajemnego zaufania i zły stosunek wspólników uniemożliwiający współpracę będzie mógł być uznany za takie ważne powody. Jako przykłady takich powodów można na podstawie dotychczasowego orzecznictwa wskazać na: naruszenie zakazu konkurencji, nieuczciwe prowadzenie spraw spółki czy długotrwałą chorobę wspólnika, uniemożliwiającą sprawowanie przez niego funkcji.
Śmierć wspólnika
Zmiana wspólników spółki jawnej może odbyć się również na skutek śmierci wspólnika i wstąpienia w jego miejsce spadkobiercy (art. 60 KSH). Taka sytuacja powinna jednak zostać przewidziana w drodze umowy. Spadkobierca wspólnika, który pozostał w spółce jako wspólnik jawny, odpowiada za jej zobowiązania tak jak wspólnik jawny (subsydiarnie za spółkę i solidarnie z pozostałymi wspólnikami bez ograniczenia całym swym majątkiem).
Autor jest specjalistą z zakresu prawa handlowego i arbitrażu