Dodatek dla sołtysów po nowemu. Sejm zdecydował

Wysokość wprowadzonego w 2023 roku świadczenia wynosiła 300 zł. Kwota jest corocznie waloryzowana i począwszy od marca 2024 roku jej wartość wzrosła do 336.36 zł w związku z ponad 12 proc. waloryzacją. Kolejna waloryzacja świadczenia odbędzie się w marcu 2025 roku.  

Obecnie, żeby otrzymać świadczenie należy spełnić kilka przesłanek:

• Pełnić funkcję sołtysa na podstawie ustawy o samorządzie gminnym przez okres co najmniej dwóch kadencji nie mniej niż przez 8 lat, do tego okresu wlicza się również okres pełnienia funkcji sołtysa na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym, jeżeli osoba ta następnie pełniła funkcję sołtysa na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym;
• osiągnąć wiek: w przypadku kobiet – 60 lat w przypadku mężczyzn – 65 lat;
• przy ustalaniu okresu pełnienia funkcji sołtysa nie jest wymagane zachowanie ciągłości pełnienia tej funkcji;
• świadczenie nie przysługuje osobie skazanej prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z pełnieniem funkcji sołtysa.

Według danych na styczeń́ 2024 roku łącznie przyznano 31 457 świadczeń́ dla sołtysów, natomiast decyzji odmownych w drugiej połowie 2023 roku było niemal 2.5 tysiąca. Celem nowelizacji jest przede wszystkim wyeliminowanie powodów, dla których część z tych osób nie otrzymuje świadczenia.

Dodatek emerytalny dla sołtysów został wprowadzony w 2023 roku, ale już na etapie prac i dyskusji nad tą ustawą, sygnalizowane były problemy, które w praktyce spowodowały, że część osób nie otrzymała świadczenia ,bowiem ich kadencja skończyła się np. tydzień wcześniej i nie była spełniona przesłanka pełnych 8 lat.

Z inicjatywą zmian przyszedł Senat, który w kwietniu przygotował odpowiednie przepisy, teraz zmianami zajął się Sejm. Jak wskazali autorzy zmian, praktyka dotycząca wyborów na sołtysa była taka, iż̇ gminy często w sposób nieuprawniony ogłaszały wybory na nową kadencję o kilka dni wcześniej i skracały formalnie sołtysom okres sprawowania funkcji, tym samym pozbawiając niektóre osoby prawa do świadczenia pieniężnego ze względu na niespełnienie wymogu 8 lat pełnienia funkcji sołtysa. Po zmianach takie osoby będą miały prawo do świadczenia.

Liczba decyzji odmownych w sprawie przyznania świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (dane za III - IV kwartał 2023 roku):

• w związku z pełnieniem funkcji przez dwie kadencje, jednak krócej niż̇ 8 lat - 1 208;
• w związku z pełnieniem funkcji sołtysa wyłącznie na podst. przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym – 1246

W sumie były to 2 454 decyzje odmowne wynika z danych KRUS. Według danych KRUS decyzje odmowne stanowią około 8 proc. ogólnej liczby przyznanych świadczeń́ z tytułu pełnienia funkcji sołtysa.

Jak wskazują autorzy zmian, zakładając, że liczba dodatkowych osób uprawnionych do świadczenia wyniesie około 3 tys., wydatki budżetu państwa z tytułu wypłaty omawianych świadczeń́ wzrosną̨ o około 12 mln zł. Wzrost liczby uprawnionych do świadczenia o każde 1 000 osób spowoduje wzrost wydatków z tego tytułu o kolejne 4 mln zł.

Nowelizacja przepisów zmierza do poszerzenia kręgu beneficjentów ustawy o świadczeniu dla sołtysa poprzez modyfikację przesłanek, od spełnienia których uzależnione jest prawo do ubiegania się̨ o świadczenie.

Po pierwsze: uniezależnia możliwość́ uzyskania świadczenia od pełnienia funkcji sołtysa na podstawie ustawy o samorządzie gminnym – tym samym prawo do ubiegania się̨ o świadczenie pieniężne uzyskają̨ sołtysi, którzy pełnili tą funkcję przed 27 maja 1990 roku, czyli przed wejściem w życie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Po drugie: skróceniu ulegnie wymagana liczba lat pełnienia funkcji sołtysa uprawniająca do uzyskania świadczenia pieniężnego – z 8 do 7 lat

Po trzecie: rezygnuje z przesłanki kadencyjności, która prowadziła do faktycznego zróżnicowania wymagań, które muszą spełnić osoby ubiegające się o świadczenie, ze względu na znacznie zróżnicowaną długość kadencji w poszczególnych sołectwach.

Po czwarte: nowelizacja ma również na celu ułatwienie postępowania dowodowego w sytuacji, gdy ustalenie okresu pełnienia funkcji sołtysa następuje na podstawie pisemnego oświadczenia wnioskodawcy potwierdzonego pisemnymi oświadczeniami. Nowelizacja przewiduje obowiązek uzyskania pisemnych oświadczeń od 3 osób zamieszkujących w sołectwie w czasie, gdy wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa, a nie od 5 osób jak przewiduje obecnie ustawa.

Zgodnie z przyjętą w dniu 24 lipca 2024 roku ustawą, zmiany wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy w HRK Payroll Consulting