Jak wygląda umowa lojalnościowa i do czego zobowiązuje?

Umowa lojalnościowa, czyli umowa o zakazie konkurencji, jest zawierana pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, w celu zabezpieczenia interesu podmiotu zatrudniającego. Ma ochronić pracodawcę przed niewłaściwym zachowaniem obecnych, a często także byłych pracowników. Zakaz konkurencji regulowany jest przez Kodeks pracy, który określa, że w zakresie, który ustalony jest w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani podjąć pracy na podstawie umowy o pracy lub innej formy współpracy z podmiotem, który prowadzi taką działalność. 

Co więcej, pracodawca może dochodzić od pracownika wyrównania szkody, którą poniósł wskutek naruszenia przez zatrudnionego zakazu konkurencji. Aby mieć pewność, że pracownik nie będzie działał na niekorzyść pracodawcy, często stosuje się dodatkową umowę lojalnościową. Dzięki temu dokładnie opisany jest obszar działalności, który podlega zakazowi, okres obowiązywania "lojalki" czy konsekwencje naruszenia umowy. Istotną takiego rozwiązania jest to, by pracownik nie podjął działań, które mogłyby naruszyć interesy pracodawcy. 

Umowa lojalnościowa może zostać zawarta na czas trwania stosunku pracy, ale może obowiązywać także przez określony czas po rozwiązaniu stosunku pracy w przypadku pracownika, który miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, a ich ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Często od czy kontynuowania podjęcia pracy zależy złożenie podpisu pod umową lojalnościową. 

Umowa lojalnościowa musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Inna forma umowy nie będzie ważna, a przez to nie będzie powodowała określonych skutków prawnych. Jeśli umowa obejmuje czas trwania stosunku pracy, nie ma problemu z określeniem okresu jej obowiązywania. W przypadku, gdy umowa o zakazie konkurencji ma obowiązywać po rozwiązaniu stosunku pracy, jej okres powinien być dokładnie określony.

Co więcej, za okres ten, już po ustaniu stosunku pracy, pracownikowi przysługuje odszkodowanie, które nie może być niższe niż 25 proc. wynagrodzenia otrzymywanego przed ustaniem stosunku pracy przez czas, który odpowiada okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. 

Co do zasady, umowa lojalnościowa to rozwiązanie, które jest zgodne z prawem. Jest to sposób zabezpieczenia interesów pracodawcy. Ma jednak pewne ograniczenia, dlatego warto wiedzieć, kiedy nie będzie zgodna z prawem. W dokumencie pracodawca nie może zakazać pracownika wykonywania wszelkiej działalności. Zakres zakazu konkurencji może dotyczyć jedynie konkurencyjnych obszarów w stosunku do działalności pracodawcy, dlatego powinien zostać określony możliwie jak najbardziej precyzyjnie. 

Umowa lojalnościowa niezgodna z prawem nie będzie rodziła skutków prawnych, jeśli np. nie została zawarta w odpowiedniej, pisemnej formie. 

Najczęściej to lekarzy, prawników, przedstawicieli handlowych, architektów czy inżynierów dotyczą umowy lojalnościowe. Z "lojalkami" w umowach muszą liczyć się także pracownicy branż takich jak marketing, media czy IT. Popularnym rozwiązaniem jest także umowa lojalnościowa po odbytym szkoleniu, gdy pracodawca opłaca pracownikowi kosztowne szkolenie czy kursu. 

W przypadku naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji pracodawca ma prawo dochodzić wyrównania za szkodę, którą poniósł. Dla pracownika oznacza to, że będzie musiał liczyć się z konsekwencjami prawnymi, które najczęściej polegają na tym, że zapłaci pracodawcy odszkodowanie, które będzie odpowiadać pełnej wartości wyrządzonej szkody. Pełna wartość oznacza nie tylko poniesione straty, ale także utracone w wyniku złamania zakazu konkurencji korzyści.

Gdy osoba zatrudniona złamie umowę lojalnościową w trakcie trwania stosunku pracy, może zostać rozwiązana z nim umowa o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, ponieważ złamanie zakazu konkurencji może zostać uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Gdy z kolei były pracownik złamie zakaz i wyrządzi szkodę, poniesie odpowiedzialność na podstawie Kodeksu cywilnego. W przypadku sytuacji spornych to sądy pracy są organami upoważnionymi do ich rozstrzygania.

Umowa lojalnościowa jest nieważna, jak już wspomniano wyżej wtedy, gdy nie została zachowana forma pisemna, o czym wprost mówi Kodeks pracy. Jednak umowa lojalnościowa nie będzie ważna również wtedy, gdy dotyczy zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy, i w której została ustalona nieodpłatność umowy lub odszkodowanie dla pracownika zostało ustalone na niższe, niż przewiduje art. 101(2) § 3 Kodeksu pracy. Umowa lojalnościowa jest wtedy nieważna na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego.

Co więcej, zakaz konkurencji przestaje obowiązywać pracownika, gdy pracodawca nie wypłaca mu odszkodowania przewidzianego na podstawie umowy o zakazie konkurencji. 

Zerwanie umowy lojalnościowej to przykre konsekwencje dla pracownika, które najczęściej są związane z karami finansowymi. Czy da się obejść umowę lojalnościową? Istnieje możliwość zakończenia współpracy z firmą, nawet jeśli ma się podpisaną "lojalkę". Wymaga to jednak tego, by to po stronie pracodawcy pojawiła się wina, która stanie się powodem zerwania wiążącej umowy.

Wina może dotyczyć nadużywania umowy lub niespełnienia jej warunków. Brak wypłaty pensji w terminie czy wymuszanie na pracowniku pozostania w firmie to przesłanki do zerwania umowy o zakazie konkurencji bez konsekwencji. Trzeba jednak zgłosić się do sądu pracy, w którym można liczyć na pomoc.