Klasyfikacja zawodów i specjalności – kody zawodów wprowadzone przez ZUS

Klasyfikacja zawodów i specjalności to usystematyzowany zbiór zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Pięciopoziomowy i hierarchicznie usystematyzowany spis opracowany został na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-08. W celu dostosowania do zmian zachodzących na rynku pracy aktualizowanie kwalifikacji odbywa się co 2-3 lata. 

Do wszystkich pozycji w kwalifikacji przypisane są kody zawodów. Są to indywidualne szyfry, które klasyfikują daną profesję lub zajmowane stanowisko. Zawody podzielono na większe oraz mniejsze podzbiory. 

Struktura klasyfikacji powstała ze zgrupowania poszczególnych zawodów i specjalności w grupy elementarne, a te z kolei w pomniejsze grupy średnie, duże i wielkie, na podstawie podobieństwa kompetencji wymaganych do realizacji zadań. 

Wszystkie pozycje klasyfikacyjne mają swój symbol cyfrowy. Grupy wielkie oznaczono symbolem jednocyfrowym, grupy duże dwucyfrowym, grupy średnie trzycyfrowym, grupy elementarne czterocyfrowym. W tej ostatniej do konkretnego zawodu lub specjalizacji przypisano symbol sześciocyfrowy (niewystępujący w ISCO-08), opisujący węższą specjalizację. Co jednak oznaczają dane grupy? 

Grupy wielkie, czyli główny podział, opiera się na 10 różnych kompetencjach. Główne grupy zawodowe w Polsce to:

• Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (z kodem zaczynającym się cyfrą 1)
• Specjaliści (z kodem zaczynającym się cyfrą 2)
• Technicy i inny średni personel (z kodem zaczynającym się cyfrą 3)
• Pracownicy biurowi (z kodem zaczynającym się cyfrą 4)
• Pracownicy usług i sprzedawcy (z kodem zaczynającym się cyfrą 5)
• Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (z kodem zaczynającym się cyfrą 6)
• Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (z kodem zaczynającym się cyfrą 7)
• Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (z kodem zaczynającym się cyfrą 8)
• Pracownicy wykonujący prace proste (z kodem zaczynającym się cyfrą 9)
• Siły zbrojne (z kodem zaczynającym się cyfrą 0)

Kolejne cyfry w kodzie oznaczają pomniejsze specyfikacje i specjalności dla danego zawodu. Przykładowo pracownicy wykonujący prace proste to m.in. pomoce domowe i sprzątacze z kodem 9111. Dokładniejsza pozycja z bardziej rozbudowanym kodem to pomoc domowa (911101). Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne mają natomiast kod 9112. 

Idąc dalej, 9122 to kod przyporządkowany czyścicielom pojazdów. Dokładniejsza profesja z tej grupy elementarnej to 912202, czyli kod przypisany do operatorów myjni. 912901 to natomiast czyściciel basenów pływackich. Symbol sześciocyfrowy odnosi się w tym przypadku do bardzo konkretnej specjalizacji pochodzącej z czterocyfrowej grupy elementarnej Pozostałych pracowników zajmujących się sprzątaniem z kodem 9129.

Przyjęty w klasyfikacji schemat symboliki prezentuje się więc następująco:

• wyróżnik grupy wielkiej (1 – 0)
• wyróżnik grupy dużej (1 – 9)
• wyróżnik grupy średniej (1 – 9)
• wyróżnik grupy elementarnej (1 – 9)
• wyróżnik zawodu/specjalności (01 – 90).

Pamiętaj, że od 16 maja 2021 r. nastąpiła zmiana w ZUS. Osoba dokonująca zgłoszenia zatrudnionych ma obowiązek podania kodu zawodu wykonywanego przez każdego ubezpieczonego. Kod zawodu podaje się na formularzach ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń) i ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego).

Zastanawiasz się, jak znaleźć swój kod zawodu, który należy wpisać w dokumentach ZUS? Pamiętaj, że kod musi zgadzać się z klasyfikacją zawodów i specjalności z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. 

W tym celu skorzystaj z wyszukiwarki opisów zawodów, którą znajdziesz na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) lub na wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia. Wyszukiwarkę znajdziesz również za pośrednictwem strony Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Lista kodów zawodów uporządkowana jest alfabetycznie. Można również wyszukać zawód, wpisując jego nazwę.

Do czego służą kody stanowisk pracy? Klasyfikacja stanowisk pracy i zawodów to przydatne narzędzie wykorzystywane głównie w celach statystycznych. Dane pozwalają na prowadzenie badań, analiz, prognoz i innych opracowań dotyczących rynku pracy. Na podstawie kodów zawodu tworzone są liczne opracowania.

Klasyfikacja obejmuje ponad 2 tys.zawodów i specjalności. Każdy ma swój oryginalny kod zawodu ZUS. Trudno więc wymienić wszystkie. Jakie kody mają najpopularniejsze zawody?

Każdy zawód jest dokładnie opisany. Nie wystarczy np. kod ogólny dla nauczyciela. W kwalifikacji istnieje kilkadziesiąt pozycji na profesję nauczyciela. Dzielą się one na nauczycieli akademickich, nauczycieli przedmiotów zawodowych czy nauczycieli przedmiotów szkolnych, w tym nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych i nauczycieli szkół podstawowych. 

Przykładowo kod zawodu wg klasyfikacji zawodów i specjalności dla nauczyciela akademickiego nauk medycznych to 231009. Dla nauczyciela gimnazjalnego lub szkół ponadgimnazjalnych uczącego geografii właściwy będzie kod 233005. Kody nauczycieli szkół podstawowych zaczynają się od 234101, a kończą na 234190. 

Inne popularne zawody z poszczególnych grup to np. kierownik budowy (132301), pielęgniarka (222101), programista aplikacji mobilnych (251402), księgowy (331301), recepcjonista (422602), magazynier (432103), kasjer handlowy (523002), drwal czy pilarz drzew (621001), murarz (711202), operator koparki (834205), kierowca autobusu (833101), dozorca (962902), robotnik magazynowy (933304), oficer sił zbrojnych (011001). 

Jak uwzględnić kody zawodów ZUS? Pamiętaj, że od 16 maja 2021 roku należy podawać na ZUS ZUA i ZZA informację o zawodzie wykonywanym przez ubezpieczonego. Obowiązek ten dotyczy pracowników, zleceniobiorców i samozatrudnionych.

Jeżeli w klasyfikacji nie ma stanowiska, na jakim pracujesz, wybierz taki zawód, którego opis jest jak najbardziej zbliżony do wykonywanych na nim zadań. Warto również poinformować odpowiednią instytucję o konieczności utworzenia nowego szyfru dla konkretnej grupy aktywnej na rynku pracy.

Wnioskodawcą o wprowadzenie zmian do klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy mogą być urzędy obsługujące ministrów, urzędy centralne, stowarzyszenia zawodowe, partnerzy społeczni oraz inne podmioty prowadzące zorganizowaną działalność w obszarze gospodarki, rynku pracy, edukacji, merytorycznie właściwe dla danego zawodu lub specjalności.