Łatwiejszy dostęp do infrastruktury badawczej. Dla innowacyjnych firm

Dla wielu firm zakup specjalistycznej infrastruktury badawczej nie będzie opłacalny. Infrastruktura byłaby wykorzystana jednorazowo przy rozwoju lub testowaniu nowego produktu, a do jej wdrożenia i eksploatacji niezbędna byłaby wiedza specjalistów, umiejętności obsługi i interpretacji uzyskanych rezultatów. Pojawia się więc atrakcyjny potencjał do współpracy przedsiębiorstw z instytucjami naukowymi, które posiadają potrzebne urządzenia i zatrudniają kompetentnych naukowców. Firmy zwykle nie wiedzą jednak, gdzie znaleźć odpowiednią infrastrukturę, a naukowcy jak poszukiwać partnerów komercyjnych i jak zorganizować współpracę, polegającą na udostępnieniu infrastruktury. I właśnie tymi wyzwaniami zainteresował się Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, opracowując metodykę komercjalizacji infrastruktury badawczej i pomagając instytucjom naukowym nawiązać relacje z partnerami branżowymi w ramach inicjatywy EIT Food Research Infrastructure Network.

Prof. Krzysztof Klincewicz i dr Mansour Esmaeil Zaei z Wydziału Zarządzania UW przeanalizowali dane o inwestycjach w infrastrukturę badawczą uczelni i instytutów w Polsce i Czechach. W latach 2007–2013 finansowanie z funduszy strukturalnych UE na budowę i rozwój infrastruktury badawczej pozyskało aż 61 polskich uczelni. Uczelnie otrzymały łącznie ponad 11,45 mld zł, czyli ok. 2,85 mld EUR (po średnim kursie z analizowanego okresu). Dla porównania w tym samym okresie w Republice Czeskiej 18 uczelni otrzymało łącznie ok. 3,15 mld EUR z funduszy UE na infrastrukturę badawczą.

Czeski rząd zdecydował więc o przeznaczeniu na infrastrukturę badawczą uczelni o 10,7 proc. więcej środków niż Polska, dystrybuując je wśród znacznie mniejszej liczby uczelni, a pojedyncza polska uczelnia otrzymała średnio tylko 26,64 proc. środków na inwestycje w infrastrukturę badawczą przyznanych uczelniom czeskim (CZ: 175,38 mln EUR średnio na uczelnię, PL: 46,73 mln EUR na uczelnię).

Oprócz uczelni finansowane z funduszy strukturalnych UE inwestycje w infrastrukturę badawczą otrzymało w Polsce 49 instytutów, w tym 21 instytutów Polskiej Akademii Nauk i 4 instytuty należące obecnie do Sieci Badawczej Łukasiewicz, łącznie pozyskując 2,98 mld zł (ok. 0,74 mld EUR, średnio ok. 15,13 mln EUR na instytut). Skala inwestycji w infrastrukturę badawczą polskiej nauki okazała się znikoma w porównaniu ze środkami przeznaczanymi nawet przez mniejsze kraje takie jak Republika Czeska, ale łączne zainwestowane środki są znaczące, a kosztowna aparatura wymaga dalszych, znaczących nakładów eksploatacyjnych. Polskie instytucje naukowe spodziewają się pozytywnych zmian w kolejnej perspektywie finansowej UE 2021–2027, jednak na efekty planowanych inwestycji trzeba będzie poczekać kilka lat.

Badacze z Wydziału Zarządzania UW przyjrzeli się za to efektom inwestycji w infrastrukturę badawczą, zrealizowanych w latach 2007–2013, analizując zgłoszenia patentowe, publikacje naukowe oraz przejawy współpracy nauki z biznesem, takie jak współwłasność patentów czy współpraca autorska przy publikacjach. Nie udało się dostarczyć statystycznych dowodów na zależność pomiędzy inwestycjami a intensyfikacją współpracy uczelni z przedsiębiorstwami, choć inwestycje przyczyniły się do poprawy potencjału badawczego, możliwości współpracy naukowej, zaangażowania w projekty badawcze oraz wzrostu liczby publikacji.

Same inwestycje w nowoczesne laboratoria i kosztowną aparaturę badawczą nie są więc gwarancją sukcesu. Oprócz finansów potrzebne są: kompetencje naukowe, specjalistyczna wiedza dotycząca komercjalizacji i marketingu naukowego, jak również motywacja naukowców do podejmowania współpracy badawczo-rozwojowej z przemysłem. Właśnie na tych zagadnieniach skupia się koordynowany przez Wydział Zarządzania UW projekt EIT Food PSRAL, finansowany z programu ramowego Unii Europejskiej Horyzont Europa.

Jak wyjaśnia kierujący projektem prof. Krzysztof Klincewicz: – Opracowaliśmy unikatową metodykę RIN (Research Infrastructure Network), wspierającą instytucje naukowe w odkrywaniu własnych przewag naukowych i najcenniejszych elementów infrastruktury badawczej, które mogą być wykorzystane we współpracy z firmami. RIN koncentruje się na infrastrukturze przydatnej dla sektora rolno-spożywczego, w tym: wyposażeniu laboratoriów zajmujących się badaniami rolniczymi, weterynaryjnymi, technologiami żywności i naukami o zdrowiu. W 2021 r. prowadziliśmy badania partycypacyjne z zespołami reprezentującymi uczelnie w Hiszpanii, Włoch i Rumunii, poszukując skutecznych sposobów wsparcia, ścieżek komercyjnego wykorzystania infrastruktury badawczej oraz czynników sprzyjających komercjalizacji. W kolejnym roku wykorzystaliśmy wypracowane podejścia i dobre praktyki we współpracy z kolejnymi instytucjami.

Dr Mansour Esmaeil Zaei z Wydziału Zarządzania UW, koordynator EIT Food Research Infrastructure Network, przedstawia skalę dotychczasowych działań projektowych:

– W latach 2021–2022 współpracowaliśmy z 14 instytucjami naukowymi z 7 krajów Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej, wspierając zespoły złożone z ponad 60 naukowców i menedżerów badań. Pomogliśmy im zidentyfikować własne przewagi technologiczne i przygotować strategie komercjalizacji. Bardzo pomocne okazały się mentoring i indywidualna współpraca z każdym z zespołów – regularne spotkania online, dyskusje planów i materiałów marketingowych – zapewnia Dr Mansour Esmaeil Zaei.

Piotr Nawrocki z Wydziału Zarządzania UW, wspierający zespoły RIN w komercjalizacji, a jednocześnie koordynujący pokrewną inicjatywę EIT Food Government Executive Academy, realizowaną w ramach projektu EIT Food PSRAL, argumentuje: – Instytucje naukowe mogą być ważnymi partnerami przedsiębiorstw, dostarczając wiedzę, technologie i potencjał badawczy. W ramach RIN i powiązanego z nim programu szkoleń dla urzędników EIT Food Government Executive Academy uczymy reprezentantów instytucji rządowych i samorządowych, jak inwestować w infrastrukturę uczelni i instytutów badawczych, by budowała potencjał gospodarczy regionu i ułatwiała współpracę nauki z biznesem.

Oddajmy głos reprezentantom polskich instytucji naukowych, uczestniczących w RIN. Dr Marcin Kardas, dyrektor Departamentu Badań i Innowacji Centrum Łukasiewicz wskazuje, że: – Sieć Badawcza Łukasiewicz z zainteresowaniem przyglądała się RIN jako modelowemu podejściu do komercyjnego wykorzystywania infrastruktury badawczej. Dotychczas polskie uczelnie i instytuty interesowały się głównie komercjalizacją wyników badań, realizowaną poprzez transfer technologii (sprzedaż i licencjonowanie) albo zakładanie spółek spin-off. RIN zachęca z kolei do nawiązywania długofalowej współpracy badawczej z przedsiębiorstwami, budowania relacji opartych na kompetencjach badawczych i specjalistycznej infrastrukturze. Cieszy nas zwłaszcza to, że doświadczenia z projektowania innowacyjnych usług badawczych dla sektora rolno-spożywczego mogą być wykorzystywane nie tylko w tej dziedzinie, ale również w innych obszarach działalności Łukasiewicza. Dr hab. Marcin Konkol, zastępca dyrektora ds. badawczych Łukasiewicz – Instytutu Nowych Syntez Chemicznych tak opowiada o doświadczeniach projektu: – Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Nowych Syntez Chemicznych wykorzystał RIN do rozwoju specjalistycznych usług ekstrakcji materiałów roślinnych za pomocą CO2 w stanie nadkrytycznym dla rynku soków i napojów funkcjonalnych, wykorzystując posiadaną infrastrukturę badawczą pozwalającą pozyskać naturalne ekstrakty poprawiające walory smakowe i zapachowe oraz własności prozdrowotne produktów. Udział w RIN pomógł nam lepiej zrozumieć, jakich argumentów używać w rozmowach handlowych z przedsiębiorstwami. W trakcie sesji RIN i powiązanej z nimi pracy naszego zespołu udało się nawiązać kontakty z potencjalnymi klientami z Polski i innych krajów europejskich.

Analogiczne korzyści z udziału w RIN wymienia również prof. Monika M. Kaczmarek, kierownik Laboratorium Biologii Molekularnej Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie:

– Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, wiodąca placówka w Polsce i jedna z lepszych w Europie, prowadzi badania interdyscyplinarne. Łączy nauki o żywności z tematyką rozrodu zwierząt i człowieka, m.in. w poszukiwaniu relacji zachodzących pomiędzy składnikami żywności a organizmem człowieka. O unikatowości infrastruktury badawczo-rozwojowej Instytutu stanowi wykwalifikowana kadra oraz laboratoria wyposażone w najnowszą aparaturę badawczą. Udział w RIN był okazją do poszukiwania obiecujących zagadnień badawczych mających potencjał komercjalizacyjny, a także tych elementów naszej infrastruktury, które mogą być atrakcyjne dla partnerów biznesowych Instytutu – wyjaśnia prof. Monika M. Kaczmarek.

Prof. Adam Waśko, Prorektor ds. Rozwoju Uczelni Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie dzieli się doświadczeniami swojej uczelni związanymi z udziałem w RIN:

– Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie dysponuje unikatową infrastrukturą, zbudowaną w latach 2019–2022 w oparciu o finansowanie «Regionalnej Inicjatywy Doskonałości», wspierającą badania i rozwój innowacyjnych, roślinnych produktów żywności funkcjonalnej. Udział w RIN pomógł nam zidentyfikować nasze silne strony i wybrać najbardziej obiecujące kierunki dalszego rozwoju. Cennym rezultatem RIN było też pozyskanie listy potencjalnych klientów – firm spożywczych z wybranych krajów europejskich, wyselekcjonowanych w oparciu o określone wspólnie z naszymi mentorami kryteria. Możemy pogłębiać z nimi współpracę projektową, informować o wynikach naszych dotychczasowych badań i zapraszać do udziału w podejmowanych przez uczelnię inicjatywach – mówi Prof. Adam Waśko.

W 2023 r. pozytywne doświadczenia będą dalej upowszechniane w ramach kontynuacji EIT Food Research Infrastructure Network, wspierając współpracę w sektorze rolno-spożywczego. Staną się podstawą nowego programu EIT InfraBooster, w którym wsparcie oferowane przez Wydział Zarządzania UW będzie dostępne dla instytucji naukowych reprezentujących również inne dyscypliny naukowe i obszary technologii.

Projekt EIT Food PSRAL, obejmujący inicjatywę Research Infrastructure Network (RIN), jest finansowany przez EIT Food, Wspólnotę Wiedzy i Innowacji w obszarze żywności Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT), organu Unii Europejskiej, w ramach programu ramowego Unii Europejskiej Horyzont Europa. Projekt koordynuje Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego – najstarsza w Europie Środkowo-Wschodniej jednostka kształcąca od 50 lat w zakresie zarządzania, jako jedyna uniwersytecka szkoła biznesu w Polsce posiadająca międzynarodowe akredytacje ("trzy korony"): AACSB (Association to Advance Collegiate Schools of Business), AMBA (Association of MBAs) oraz EQUIS (European Quality Improvement System), które przez świat biznesu i nauki są postrzegane jako potwierdzenie najwyższego standardu edukacji na uczelniach biznesowych. Koronę akredytacyjną posiada jedynie 110 uczelni spośród ok. 15 000 wszystkich biznesowych szkół wyższych na świecie, co stanowi tylko ok. 1 proc. uczelni. Tym samym Wydział Zarządzania UW znajduje się w elitarnym gronie międzynarodowych uczelni, które gwarantują swoim studentom najwyższy poziom edukacji menedżerskiej. Więcej informacji: https://www.eitfood.eu/projects/ris-research-infrastructure-network, www.wz.uw.edu.pl.