Podstawowe zasady przyszłych zmian w wydawaniu orzeczeń lekarskich przez ZUS obejmują wprowadzenie jednolitych reguł oraz zmiany w zatrudnieniu i kwalifikacjach lekarzy orzeczników. Projekt nowelizacji ustawy, skierowany do konsultacji społecznych, dotyczy także kwestii związanych z zasiłkami chorobowymi.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowało projekt ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który reguluje zasady wydawania orzeczeń i kontrolowania zaświadczeń lekarskich przez ZUS. Dokumenty te są podstawą do otrzymania m.in. renty z tytułu niezdolności do pracy, dodatku pielęgnacyjnego czy renty socjalnej. Ważnym zadaniem lekarzy orzekających w ZUS jest kontrola prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich dotyczących czasowej niezdolności do pracy.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Wprowadzenie jednolitych zasad oraz procedur wydawania orzeczeń ma na celu ujednolicenie postępowań orzeczniczych w różnorodnych sprawach, niezależnie od ich przeznaczenia. W projekcie podkreślono, że nowe przepisy nie obejmują jednak definicji niezdolności do pracy ani niezdolności do samodzielnego funkcjonowania.
Planowane zmiany dotyczą również zasad zatrudnienia, wynagrodzenia oraz kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzekających w ZUS. Nowe regulacje zakładają wdrożenie elastycznych form współpracy, z możliwością wyboru pracy na podstawie umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej. Ponadto naczelni lekarze ZUS oraz inspektorzy będą zatrudniani na wyłącznie umowy o pracę. Ministerstwo dąży do tego, aby wynagrodzenie lekarzy orzeczników było ustalane analogicznie do najniższego wynagrodzenia zasadniczego w podmiotach leczniczych.
Zmiany dotyczące zatrudnianych lekarzy
Projekt przewiduje także możliwość zatrudniania lekarzy bez specjalizacji, co rozszerza krąg osób mogących pełnić funkcję orzeczników. Dalsze propozycje obejmują wydawanie orzeczeń w określonych przypadkach przez specjalistów wykonujących niezależne zawody medyczne. Przykładowo, fizjoterapeuci mogliby podejmować decyzje w sprawach rehabilitacji leczniczej, a pielęgniarki i pielęgniarze w sprawach dotyczących ustalania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Ostateczna decyzja, czy konkretna sprawa zostanie przekazana do rozpatrzenia przez wymienionych specjalistów, będzie należała do głównego lekarza orzecznika.
Proponowane zmiany obejmują również reorganizację struktury organizacyjnej orzecznictwa lekarskiego. Planowane jest, aby zadania związane z wydawaniem orzeczeń oraz nadzorem nad tym procesem były konsolidowane w centrach orzeczniczych w oddziałach ZUS.
Regulacje zakładają wprowadzenie jednoosobowego orzekania w każdej instancji. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, w wyniku sprzeciwu czy zarzutu wadliwości, orzeczenia miałyby być wydawane przez jednego lekarza. Aktualnie, w pierwszej instancji orzeka jeden lekarz, a w drugiej decyzje podejmowane są przez komisję lekarską złożoną z trzech członków.
W myśl proponowanych zmian, ZUS będzie uprawniony do pozyskiwania informacji na temat zdarzeń medycznych za pośrednictwem systemu informacji w ochronie zdrowia oraz do ustalania istnienia elektronicznej dokumentacji medycznej, która może być kluczowa dla orzekania.
Dodatkowo, projekt doprecyzowuje kryteria utraty prawa do zasiłku chorobowego. Aktualne przepisy mówią o utracie tego prawa, jeśli ubezpieczony w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy podejmuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem.
Zaproponowano definicję "pracy zarobkowej" jako każdej czynności o charakterze zarobkowym, bez względu na formę prawną jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych wynikających z "istotnych okoliczności".
W uzasadnieniu wskazano, że czynnością taką mogą być działania, których niewykonanie mogłoby prowadzić do poważnych strat finansowych dla pracodawcy lub kontrahenta, jak np. podpisywanie dokumentów. W takiej sytuacji przepisy nie przewidują odbierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Zdefiniowano także "aktywność niezgodną z celem zwolnienia od pracy" jako działania wydłużające lub zakłócające proces leczenia. Zwykłe czynności codzienne oraz incydentalne działania, wynikające z "istotnych okoliczności", nie będą brane pod uwagę jako przeszkody w rekonwalescencji.
Zaproponowano, by zmiany weszły w życie z dniem 1 stycznia 2025 roku. Propozycje te mają na celu zapewnienie, że zarówno płatnicy składek, jak i ZUS, będą mieli dostęp do aktualnych informacji dotyczących miejsca zamieszkania ubezpieczonych, co jest niezbędne do przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich.
