Czy biografie tegorocznych noblistów z dziedziny ekonomii – Roberta J. Aumanna z Izraela i Amerykanina Thomasa C. Schellinga, którzy zajmują się tym samym, co Nash – staną się kanwą do kolejnej oskarowej historii? To już zadanie dla hoolywodzkich specjalistów od filmu. Pewne jest to, że nagrodzeni nobliści zajmują się sprawami, o których nie śnią nawet w Fabryce Snów.
Na początku był hazard
Aumann i Schelling zostali nagrodzeni za „umocnienie dzięki teorii gier naszej wiedzy dotyczącej konfliktu i kooperacji". Co kryję się za tym tajemniczym określeniem?
Teoria gier to dział matematyki zajmujący się badaniem optymalnego zachowania w przypadku konfliktu interesów. Wywodzi się z badania gier hazardowych i taka jest też jej terminologia - jednak zastosowanie znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w socjobiologii), socjologii oraz informatyce (sztuczna inteligencja). Gra to dowolna sytuacja konfliktowa, gracz natomiast, to dowolny jej uczestnik. Graczem może być na przykład człowiek, przedsiębiorstwo lub zwierzę. Każda strona wybiera pewną strategię postępowania, po czym zależnie od strategii własnej oraz innych uczestników każdy gracz otrzymuje wypłatę w jednostkach użyteczności. Zależnie od gry jednostki te mogą reprezentować pieniądze, wzrost szansy na przekazanie własnych genów czy też cokolwiek innego, z czystą satysfakcją włącznie. Wynikowi gry zwykle przyporządkowuje się pewną wartość liczbową. Teoria gier bada jakie strategie powinni wybrać gracze żeby osiągnąć najlepsze wyniki. Tyle teorii, bo w praktyce nagrody od lat wywołują liczne
wątpliwości.
Nobel z ekonomii – czy to jest potrzebne?
Ekonomiczny Nobel od początku budził kontrowersje. W swojej stosunkowo krótkiej historii nagroda nigdy nie osiągnęła statusu ”prawdziwego” Nobla. Krytycy uważają, że hamuje nowatorskie prądy. A jeden z nich, szwedzki ekonomista Peter Söderbaum mówi wręcz, że nagroda promuje konserwatywne tzw. neoklasyczne spojrzenie na ekonomię (gdzie głównym przedmiotem badań jest rynek), a jurorzy świadomie pomijają przedstawicieli innych szkół ekonomicznych.
Opinia szwedzkiego ekonomisty jest kontrowersyjna, ale lista dotychczas nagrodzonych daje do myślenia. Na przestrzeni 36 lat wśród 48 nagrodzonych naukowców aż 29 wywodziło się ze Stanów Zjednoczonych. A przecież to amerykańscy ekonomiści są głównymi przedstawicielami tego kierunku w ekonomii.
Peter Söderbaum proponuje, aby ekonomicznego Nobla zaprzestać w ogóle przyznawać. Alternatywą może być traktowanie nagrody w tej dziedzinie na podobnych zasadach jak Pokojowa Nagroda Nobla.
Testament Alfreda Nobla
Nagrodę Nobla ustanowiono ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu - Alfreda Nobla. Wyróżnienie przyznawane jest za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal, dyplom honorowy oraz znaczną sumę pieniędzy - obecnie 10 milionów koron szwedzkich.
Corocznie od 1901 roku król Szwecji przyznaje nagrody Nobla w dziedzinie: fizyki, chemii, medycyny, literatury. Natomiast parlament norweski honoruje osoby lub organizacje za zasługi dla społeczeństwa i ludzkości, przyznając Pokojową Nagrodę Nobla.
W 1968 roku poszerzono listę dziedzin, ustanawiając nagrodę Nobla z ekonomii. Są to nagrody fundowane przez Centralny Bank Szwedzki (nie pochodzą w prostej linii z funduszy Nobla, jak pozostałe nagrody).
| Rozdają też Antynoble * Od 1991 roku przyznawana jest nagroda "Ig Nobel" (Antynoble). Nazwa pochodzi od angielskiego słowa "ignoble" co znaczy "niecny, haniebny". Nagrodę nadaje kapituła, która wywodzi się z wydawanego od 1955 roku czasopisma "Journal of Irreproducible Results". *Ig Noble w dziedzinie ekonomii otrzymali dotychczas m.in.: Joel Slemrod z Business School w Uniwersytecie Michigan i Wojciech Kopczuk z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej za stwierdzenie, że ludzie potrafią opóźnić swoją śmierć, jeśli prowadzi to do obniżenia podatku od spadku.. Gauri Nanda za wynalezienie budzika, którego nie można wyłączyć i pójść dalej spać. W takim wypadku natręt ucieka w najciemniejsze zakamarki sypialni, po czym ponownie dzwoni aż do skutku. Komisja doceniła wpływ wczesnego wstawania na światową gospodarkę. Karl Schwärzler i mieszkańcy Liechtensteinu za umożliwienie wynajęcia swojego państewka na zorganizowanie zjazdów firmowych, wesel i innych zgromadzeń. |
| --- |