Muszą się dogadać, bo będzie dramat na rynkach

Ryszard Bugaj, ekonomista, PAN : Jeśli do końca roku w Stanach Zjednoczonych nie dogadają się w sprawie redukcji deficytu budżetowego, to wtedy zacznie się problem. Z początkiem roku wszyscy Amerykanie będą płacić wyższe podatki, a wielu z nich dotkną drastyczne cięcia wszystkich wydatków rządowych.

Już kiedyś w Stanach Zjednoczonych mieliśmy sytuację, kiedy ten impas się przeciągnął i rząd federalny nie mógł realizować swoich normalnych wydatków, łącznie z wynagrodzeniami.

Oczywistym jest, że Amerykanie mają olbrzymi deficyt, tylko że trudno ocenić całkowicie negatywnie to, że on ciągle rośnie. Trzeba wejść w fazę takiego gdybania i zadać sobie pytanie, _ co by było, gdyby to zadłużenie nie rosło? _.

Wydaje się, że Stanom Zjednoczonym udało się, jeśli chodzi o recesję, przejść przez nią bardzo tanim kosztem. Oczywiście jest pytanie, _ co potem? Jak wychodzić z długu, który przekracza już 15 bilionów dolarów? _.

Ale jak Pan spojrzy na to z drugiej strony, to znaczy jaka jest cena pieniądza pożyczanego przez Amerykę, to ona jest ciągle bardzo niska, nawet niższa niż była w przeszłości. To znaczy, że rynki nie oceniają przyszłości USA jakoś szczególnie dramatycznie.

Więc mnie się wydaje, że ten postulat, żeby gwałtownie zamknąć możliwość wzrostu długu, to jest postulat, który wynika z bardzo prostego i doktrynalnego myślenia.

Tak, oni to jakoś rozwiążą w ostatniej sekundzie. Teraz jeszcze napinają muskuły, czekają kto pierwszy pokaże słabe nerwy.

Następstwa tego byłyby straszne. Uznano by wtedy, że gospodarka amerykańska znowu musi popaść w recesję. Gwałtownie wzrosłyby napięcia społeczne. To oznaczałoby konieczność ograniczenia zatrudnienia w administracji państwowej i w szeroko rozumianym sektorze rządowym. Reakcje na brak porozumienia na rynkach musiałby być dramatyczne.

Amerykańscy politycy wiedzą jednak, że muszą uniknąć klifu fiskalnego, czyli tej jednoczesnej podwyżki podatków dla wszystkich i radykalnych cięć wydatków rządowych.

Utrzymuje się bardzo duża niepewność. Jest mnóstwo sygnałów świadczących o tym, że czeka nas stagnacja wzrostu w Europie Zachodniej. Jeżeli dodamy do tego także dwie inne kwestie, czyli spadek nakładów inwestycyjnych w sektorze publicznym i to, że konsumenci się przestraszyli i zatrzymała się konsumpcja, to mogę spokojnie stwierdzić, że jest mało prawdopodobne, żebyśmy osiągnęli wzrost na poziomie 2,2 proc. jak zakłada budżet.

Określenie _ nie będzie tak źle _ jest bardzo względne, a po drugie nie chcę powiedzieć, że puka do naszych drzwi armagedon. Może stanąłbym pośrodku. Uważam, jak mówiłem przed chwilą, że nie osiągniemy wzrostu 2,2 proc. PKB, ale nie sądzę także, żebyśmy popadli w recesję.

Niemniej, jeżeli stopa wzrostu będzie w okolicy 1 proc., to gwałtownie zaostrzą się problemy społeczne, ekonomiczne czy polityczne. Trudno będzie znaleźć jakąkolwiek perspektywę dla ograniczenia deficytu.

Swoim studentom zawsze mówię, że te wskaźniki nie są aż tak precyzyjne. Na różnicę w wysokości 0,1 proc. należy machnąć ręką. Poza tym 12,9 to nie jest aż tak straszny wynik, można się było liczyć z tym, że bezrobocie wyraźnie przekroczy 13 procent.

Niestety tak. Tym bardziej, że mamy do czynienia z działaniami przedsiębiorców, polegającymi na tym, że oni nie dostosowują wielkości zatrudnienia do rzeczywistych potrzeb. Przedsiębiorcy zdają sobie sprawę z tego, że jeżeli potem sytuacją będzie się poprawiać, to będą mieli poważny koszt ponownego zatrudnienia.

Z kolei jeśli przychodzi druga faza, to możemy mieć do czynienia z taką nadreakcją, to znaczy uderzenie bezrobocia może być spore. Obawiałbym się, że jeśli będziemy mieli bardzo niską stopę wzrostu gospodarczego, to ta nadreakcja może nastąpić.

Uważam, że wyrównane bezrobocie za przyszły rok wyniesie 14 procent.