Choć mało kto o tym wie, Polska korzysta z funduszy UE od ponad 30 lat. Zaczęło się od tzw. funduszy przedakcesyjnych, których beneficjantem staliśmy się na początku lat 90., podczas starań o dołączenie do Wspólnoty.
Fundusze UE dla Polski. Początki
Pierwszym z nich był program Phare (ang. Poland and Hungary: Action for the Restructuring of the Economy), zainicjowany w 1989 r. Początkowo kierowany do dwóch państw - Polski i Węgier. Z biegiem czasu objął zasięgiem inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Budżet w ramach PHARE dla Polski wyniósł w sumie 3,9 mld euro.
Na początku XXI w. Polska zaczęła korzystać funduszu SAPARD - wspierającego obszary wiejskie - oraz ISPA, obejmującego środowisko i transport. Później, tuż po akcesji do UE, otrzymaliśmy 12,8 mld euro na realizację programów w ramach Narodowego Planu Rozwoju. Dotyczyły one m.in. konkurencyjności firm, rozwoju zasobów ludzkich, transportu, rybołówstwa i sektora żywnościowego. Inwestycje w regionach z kolei były możliwe dzięki Zintegrowanemu Programowi Operacyjnemu Rozwoju Regionalnego (ZPORR).
Obecnie środki z UE dla Polski skupiają się wokół Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) oraz Funduszy Europejskich na lata 2021-2027.
KPO to program, który ma wzmocnić polską gospodarkę. Jak napisano na rządowej stronie dot. KPO, środki z programu mają pomóc Polsce szybciej osiągnąć wyznaczone wcześniej cele, zrealizować nowe inwestycje, przyśpieszyć wzrost gospodarczy i zwiększyć zatrudnienie. W ramach programu Polska otrzymuje pieniądze w postaci bezzwrotnych dotacji oraz preferencyjnych pożyczek.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Po ostatniej rewizji, KPO składa się z 57 inwestycji i 54 reform. Polska otrzyma z KPO prawie 60 mld euro (ok. 268 mld złotych), w tym 25,27 mld euro (113,28 mld zł) w postaci dotacji i 34,54 mld euro (154,81 mld zł) w formie preferencyjnych pożyczek. Zgodnie z celami UE prawie 45 proc. budżetu KPO jest przeznaczona na cele klimatyczne, a ponad 21 proc. - na transformację cyfrową.
Jak skorzystać z funduszy UE?
Z funduszy UE może skorzystać większość osób nas. Taką możliwość mają przedsiębiorcy, osoby fizyczne, samorządy czy organizacje pozarządowe. Aby zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku, warto zapoznać się z serwisem Mapa dotacji UE, w którym znajdują się listy projektów dofinansowanych w Polsce.
Warto także skorzystać z Wyszukiwarki Dotacji na Portalu Funduszy Europejskich, aby upewnić się, że nasz projekt kwalifikuje się do dofinansowania oraz dowiedzieć się, jaki wkład własny jest wymagany.
Jednak Fundusze Europejskie to nie tylko dotacje. Na realizację projektu można również otrzymać unijną pożyczkę, kredyt na korzystnych warunkach, fundusze kapitałowe czy poręczenia. Warto również rozważyć opcję Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP) w połączeniu z unijnym finansowaniem.
Każdy nabór wniosków ma określony termin. Instytucje przeprowadzające nabory publikują i aktualizują harmonogramy na swoich stronach internetowych przynajmniej raz na kwartał. Chociaż niektóre nabory są ogłaszane z wyprzedzeniem, warto wcześniej zebrać niezbędne dokumenty i przygotować projekt.
Przygotowanie dokumentów rozpoczyna się od identyfikacji potrzeb oraz sposobu ich zaspokojenia. Konieczne jest stworzenie harmonogramu działań, oszacowanie kosztów, dobranie zespołu projektowego oraz zaplanowanie promocji projektu.
Kiedy nabór zostanie ogłoszony, warto dokładnie przeanalizować dokumentację, upewnić się, że projekt spełnia wszystkie wymagania. Wniosek wypełnia się w specjalnym systemie informatycznym, więc nie trzeba dostarczać jego papierowych wersji.
Jeżeli wniosek zostanie pozytywnie oceniony, wówczas dopiero może zostać zakwalifikowany do udzielenia wsparcia. Następnie należy zgromadzić wymagane załączniki, których lista znajduje się w regulaminie wyboru projektów. Po dostarczeniu wszystkich dokumentów następuje podpisanie umowy.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami we wniosku jest kluczowa. Partnerem w realizacji i rozliczaniu projektu będzie instytucja, z którą podpisano umowę. Zakończenie projektu wiąże się z rozpoczęciem okresu jego trwałości - zwykle to okres od trzech do pięciu lat. Co ważne, w tym czasie należy utrzymać zakładane efekty projektu, jak np. poziom zatrudnienia pracowników.
Jak wylicza Ministerstwo Finansów, od 1 maja 2004 roku do końca 2023 roku Polska otrzymała łącznie 245,5 mld euro środków pomocowych. Po odliczeniu składek członkowskich daje to kwotę nieco ponad 160 mld euro. To rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej, morskiej, a także budowa obiektów użyteczności publicznej, budynków służby zdrowia, kultury czy oświaty.
Więcej informacji o środkach unijnych znajduje się na Portalu Funduszy Europejskich oraz w Punktach Informacyjnych.
Paweł Gospodarczyk, dziennikarz money.pl
Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego.
